door Klaas Driebergen

Ik ben net een paar dagen terug uit Ierland, het ‘land van Marten Toonder’. Deze keer was ik er eens niet om een Marten Toonderreis te leiden, maar gewoon voor vakantie. Ierland bleek in november óók wonderschoon te zijn, en het regende er de afgelopen twee weken véél minder dan in Nederland…

Natuurlijk kon ik het niet laten om wat plekken te bezoeken die Toonder ook bezocht heeft. Zo heb ik een kijkje genomen bij het Dunkerron Castle. Deze kasteelruïne nabij Kenmare speelde een rolletje in Toonders ontdekking van Ierland.

Toen Marten en Phiny Toonder in 1951 voor het eerst een vakantie in Ierland doorbrachten, was hen aangeraden om naar Killarney te rijden. Daar kwamen ze aan op 17 juni. Killarney viel hen als stadje erg tegen, maar toen ze doorreden in de richting van Kenmare en Parknasilla begon het landschap en de natuur ze steeds beter te bevallen.

Ze lunchten in een hotel dat ‘Dunkerron Castle’ heette. Daarover schreef Phiny in haar reisdagboek:

Het was een prachtig mooi huis met heel veel sfeer, maar het mooiste was de omgeving, het park er om heen. Weilanden, wit van de wilde margrieten, rozen, zachte heuvels, en de ruïne met bloemen en klimop begroeid. Er stonden een paar muren, erg romantisch. Kraaien nestelden in het klimop. Het geheel was net een romantisch boek.

Deze door Phiny genoemde ruïne is het daadwerkelijke Dunkerron Castle. Het was ooit een vierkante toren, gebouwd door de Normandiërs, die aan het einde van de twaalfde eeuw Ierland veroverden en overal op het eiland van dit soort vestingen bouwden. Dunkerron Castle werd gebouwd in de dertiende eeuw. Een paar eeuwen later werd het de residentie van een Ierse clan, de O’Sullivan Mór-familie. Je kunt er meer over lezen op Wikipedia.

Marten Toonder omschrijft het kasteel in zijn autobiografie als ‘een vervallen toren uit de Noormannentijd’, en in een eerder ‘Bommelding’ zei ik hem dat na. Maar hoewel de Vikingen zich in de negende eeuw in de Ierse kusstreken vestigden, zijn zij niet de bouwers van dit soort torens. Mogelijk heeft Toonder zich vergist in de vertaling van de naam ‘Normans’, wat dus niet Noormannen betekent (dat zijn Norsemen) maar Normandiërs.

Toonder schrijft verder over de toren:

Die stond daar als een afgeleefde reus, van top tot teen met ivy begroeid, midden in een veld vol margrieten. Langs de randen van die witte grasvlakte bloeiden de rododendrons […]. Phiny zei dat dit op de Geheime Tuin leek, een werkje uit haar prille jeugd […].

Hij maakte in 1951 ook de volgende foto van de ruïne:

Deze ruïne moet ook dezelfde zijn als de ruïne die een belangrijke rol speelt in het boek Kasteel in Ierland, de roman van Martens jongere broer Jan Gerhard Toonder die in 1970 als Boekenweekgeschenk verscheen. Hij heet daar Dairmuid’s Tower, en wordt getypeerd als ‘hoog, donker, dreigend’.

De oostelijke muur was één vlakke steenwand, zo plomp en hecht dat hij ook in een volgende duizend jaar niet leek te kunnen brokkelen; maar de zijwanden waren op de helft van de overweldigende hoogte – dertig meter, veertig meter? – ingestort, en de westelijke muur was een steile puinhelling donkergroen overwoekerd met klimop en te halver hoogte zelfs met een paar struiken en kleine bomen begroeid; en om de top, die bijna het bewegingsloze dek van regenwolken leek te raken, zweefde, of vibreerde, een krans, zoals heiligen een krans om het hoofd hebben… maar deze krans was van anti-licht, gemaakt van zwarte vogels die in zinloze patronen langs en door elkaar vlogen, alle met een schorre roep die de een van de ander overnam zodat er geen seconde stilte zijn kon, een kreet die geen doel had, geen antwoord verwachtte, zich met een korte hopeloze boosheid in het ruisen van de regen mengde, alsof, dacht Krause, de doden nog eens spreken mochten en niet wisten wat te zeggen. Hij rilde weer; een huivering van clandestien genot. Dit was mooi. Er was geen ander woord voor. Schön. De hoge steenklomp, de dreigende lucht, de regen, de zwarte vogelkrans, het verloren krijten.

Ook Jan Gerhard laat de toren gebouwd worden door een Noorman, genaamd Waldemar de Woeste, en fantaseert er ook overigens luchtig op los in de proloog van zijn boek.

De ruïne is niet zo makkelijk te vinden en ligt op privéterrein. Het landhuisje ernaast, Dunkerron House, dat in 1951 blijkbaar een hotel was, is tegenwoordig een luxe bed and breakfast. De eigenaars zijn helaas weinig toeschietelijk als het erom gaat om de ruïne te bezichtigen met een groepsreis, zoals de Marten Toonderreis die ik organiseer.

Maar vorige week ben ik maar gewoon het terrein op gegaan en heb de ruïne uitgebreid bewonderd. Hij stak grauw af tegen de boom ernaast, die in vuurrode herfsttooi gehuld was.

Nog altijd is de toren grotendeels door klimop begroeid.

Een schilderachtig bouwsel, dat historie ademt. De kraaien ontbraken nu helaas. Maar verder was het een geheimzinnige plek, waarvan ik me goed kon indenken dat de Toonders er in 1951 ook door geraakt werden.

De volgende Toonderreis staat gepland voor 13 tot en met 18 mei 2024. Dan bezoeken we wel veel ándere plekken in Ierland die voor Toonder belangrijk waren, en rijden we door de landschappen waar hij het meest van hield. Mocht je geïnteresseerd zijn om mee te gaan: lees hier meer, of bezoek de website van Historizon voor alle praktische informatie en opgave.