door Klaas Driebergen

In een ‘Bommelding’ van twee maanden geleden schreef ik over het beeldje van Hocus Pas, met de kniphoed, dat ik sinds kort in de kast heb staan.

Het is er een uit een reeks replica’s die museum De Bommelzolder aanbood van de beeldjes van personages uit miniatuurstadje Rommeldam. Alleen betwijfelde ik of dit specifieke beeld, de Hocus Pas uit ‘De kniphoed’, wel voor dit attractiepark bij Oisterwijk gemaakt is. In het stadje stond een heel andere Hocus Pas, en het verhaal ‘De kniphoed’ dateert van kort na de opening van Rommeldam in 1955.

Inmiddels is het raadsel opgelost. De Hocus Pas met kniphoed is veertig jaar later door Onkenhout gemaakt, in 1995, en wel voor Toonder-verzamelaar Piet Koudenburg.

Na het schrijven van mijn eerdere ‘Bommelding’ kwam ik met Koudenburg in contact. Die vertelde me dat hij in de jaren negentig een groot aantal replica’s van de Rommeldamse beelden kocht van de oorspronkelijke maker van de beelden, Ernst Onkenhout. Die vervaardigde deze replica’s in zijn opdracht.

In 1994 vroeg Koudenburg aan Onkenhout of hij voor hem misschien een versie van Hocus Pas kon maken zoals deze in ‘De kniphoed’ voorkwam. Op zijn zevende verjaardag had hij namelijk het door Niemeijer uitgegeven boekje Tom Poes en de Kniphoed cadeau gekregen. Het was het eerste boekje dat hij bezat – in feite het begin van zijn verzameling.

Hocus Pas wisselt nogal van uiterlijk in de loop van jaren, maar voor Koudenburg was de in dit verhaal afgebeelde Hocus Pas de Pas zoals hij hem sindsdien in gedachten had. Hij schonk Onkenhout een exemplaar van het boekje zodat die deze figuur zo goed mogelijk gestalte kon geven. De kleuren zijn inderdaad rechtstreeks van het omslag overgenomen.

Op 21 mei 1995 kreeg Koudenburg de volgende fotokaart van Onkenhout, om aan te geven dat Koudenburg het beeld bij de kunstenaar in Berg en Dal kon komen ophalen.

Onkenhout was erg enthousiast over de opdracht. Hij schreef op de kaart dat hij ‘véél plezier’ beleefde aan het maken van het beeld en er ‘nogal wat complimentjes’ over kreeg.

Onkenhout zou er dan ook nog een aantal maken voor andere verzamelaars. ‘Piet Pas’ werd het beeld door Onkenhout genoemd.

Zoals je kunt zien, heeft het oorspronkelijke beeld de ‘knoestige’ wandelstok die Hocus Pas ook in ‘De kniphoed’ draagt:

Hij torste een klein koffertje en steunde op een knoestige stok, terwijl een vreemde hoge hoed en een lange baard zijn gelaatstrekken ontsierden.

In de versie die door de Bommelzolder uitgebracht werd, ontbreekt deze stok helaas.

Maar het blijft een van de meest karakteristieke beelden uit de serie Bommelbeelden van Ernst Onkenhout, en ik begrijp nu beter waarom ik juist dit beeld zo goed vond: Onkenhout vervaardigde het toen hij een rijpere kunstenaar was.

*