door Klaas Driebergen

Tom Poes is naar een gebakje genoemd. Ik schreef daar eerder het volgende over:

Het is toch eigenlijk wat. Je zou maar naar een taartje genoemd zijn… En dan nog wel een roze, kleverig, mierzoet soort puddinggebak dat de meeste mensen bijzonder veel moeite kost om zonder knoeien op te eten.

Niet zelden wordt dit gegeven uitgebuit. Zo schreef Ron Kaal ooit in een polemisch stuk in Vrij Nederland (3 november 1973), getiteld ‘Marten Toonder eindelijk ontmaskerd’:

Het witte diertje is genoemd naar het befaamde doch laffe gebak Tom Pouce en daarin ligt de sleutel tot elk begrip van wat Tom Poes is. Immers het gebak bestaat uit twee dunne wafeltjes van bladerdeeg met daartussen een massa gele pudding. Waar het de liefhebbers van dit gebak om gaat is uitsluitend de pudding; de wafels zijn smakeloos en dienen slechts om de pudding in toom te houden, structuur te geven en verhandelbaar te maken. Je rent nu eenmaal niet zo gauw naar de banketbakker om een kwak pudding te gaan halen. Tom Poes nu, is het bladerdeeg van Heer Bommel, de wafel die de pudding opdient. De lillende gele hoop vertoont ook uiterlijk al een opvallende overeenkomst met Ollie B. Bommel. Alles zal nu duidelijk zijn: Tom Poes is een functie; hij is er alleen maar om de gele blubber van de totale vormeloosheid te redden.
Daarom begint het verhaal met hem (onderste wafeltje) en eindigt het met hem (bovenste wafeltje). Daartussen ligt het rijk van Bommel, waaruit hij makkelijk kan verdwijnen, wat dan ook frequent gebeurt.

Verderop verbindt Kaal het ‘paarsig smeersel bovenop de Tom Pouce’ met ‘de katholiek-burgerlijke moraal die aan alle Toonder-verhalen kleeft (en ze voor mij onverteerbaar maakt)’. Deze merkwaardige associatie heeft te maken met het feit dat Tom Poes een tijdlang tevens in de katholieke Volkskrant verscheen.

Toonder kon het stuk van Kaal niet bepaald waarderen, en merkte in een reactie op het stuk (voor het eerst gepubliceerd in Heer Bommel en ik) fijntjes op dat hij ‘van huis uit Nederlands-Hervormd’ was.

Ik geef nog drie voorbeelden van (kunst)uitingen waarin iets met de naamsovereenkomst tussen de jonge vriend en het tompoes-gebak wordt gedaan.

Allereerst het Toondermonument op de Blaak in Rotterdam, dat eigenlijk ‘Ode aan Marten Toonder’ heet, gemaakt is door de Artoonisten en onthuld werd in 2002 ter gelegenheid van Toonders honderdste geboortedag.

Op bovenstaande foto die ik op internet vond is, behalve Tom Poes helemaal bovenin, ook een tompoes te zien, voor wie héél goed kijkt.

Toen ik vorig jaar bij het kunstwerk was, zag ik hem ineens liggen. Achter de zetel van burgemeester Dickerdack. Ik zal even inzoomen:

Er ligt daar een tompoes, met een toefje slagroom erop, op ware grootte. Maar dan in brons gegoten.

Een grapje van de kunstenaars.

Een paar weken geleden zag ik bij een plaatsgenoot thuis het volgende schilderij aan de muur hangen:

Of schilderij… Het is een collage van Tom Poes-tekeningen uit de krant (uit het verhaal ‘Heer Bommel en de loodhervormer’) met daar overheen een gestileerd tompoes-gebakje geschilderd.

Een manier van werken die het handelsmerk is van de kunstenaar, Olav van Leede. Op zijn website vind je bijvoorbeeld ook een collage van knipsels over ruimtevaart met een Kuifje-raket. En van Tom Poes vind je daar naast de 50 bij 50-versie die ik gezien heb (eentje uit een serie van vijf) ook een XXL-versie (120 bij 120 cm) met op de achtergrond de tekeningen van ‘Heer Bommel en het kongruwer’.

Leuk gevonden.

En tot slot ontving ik vorige maand de nieuwe Stripglossy in de bus. Of nee… de nieuwe Stripglossy’s. Er zijn namelijk twee nummers tegelijk verschenen, 27 en 28. Toonderliefhebbers die er geen abonnement op hebben, moeten direct naar de dichtstbijzijnde tijdschriftenverkoper hollen om deze nummers te pakken te krijgen vóór ze zijn uitverkocht.

Deze twee nummers gaan namelijk over Piet Wijn, een van de belangrijkste medewerkers van Marten Toonder. Gastredacteur is Jan-Willem de Vries, die recent ook een biografie over Piet Wijn uitbracht. In samenwerking met uitgever Seb van der Kaaden (Personalia) en Mat Wijn (juist ja: de zoon van) maakte hij dit bijzondere dubbelnummer. Met name in het tweede deel is ook veel aandacht voor Marten Toonder en diens werk.

En ja hoor, op en in deze bladen kom je de tompoes ook meerdere malen tegen. Allereerst op een van de bijzondere doorloop-covers, die ontworpen zijn door Hans Klaver, alias Schwantz, de tekenaar van Beestjes. (Merk daarbij ook het doorlopende woord ‘Bommelding’ onderaan op.) De meeste figuren op de cover zijn Schwanz’ interpretaties van Toonderfiguren.

Daar heb je hem:

De tompoes, met hierop een vogel die met zijn hoedje verwijst naar Pat O’Nozel uit de Panda-strip. De kleverigheid van het gebak is hier goed uitgebeeld.

In nummer 28 staan nog een paar tompoezen. Maar die mag je zelf ontdekken.

Natuurlijk is het eigenlijk altijd melige humor. Maar ja, dat krijg je als je naar een gebakje vernoemd wordt.

Nog even iets anders leuks uit Stripglossy 27. In een ‘Top zeven te gekke strips e.d.’ staat het volgende te lezen over mijn boek Bommeldingen:

Bloos, bloos.

En inderdaad: dat elfde boek is onderweg… Daarover kon je hierboven en in mijn vorige ‘Bommelding’ al meer lezen.