door Klaas Driebergen

In het Toonder archief in het Literatuurmuseum zitten nog steeds een aantal tekeningen van Toonder of zijn medewerkers die nog niet eerder gepubliceerd zijn, of waarvan ik in elk geval geen publicatie ken.

Een paar voorbeelden daarvan wil Bastiaan Koijck komend najaar laten zien in de voorgenomen tentoonstelling ‘Tom Poes in de Tweede Wereldoorlog’ in zijn Bommel en Tom Poes museum in Assen, zoals een serie tekeningen in kleur die gemaakt lijken voor het boek Tom Poes en de Laarzenruizen, maar daarin niet zijn terechtgekomen. (Je kunt overigens nog steeds meehelpen deze tentoonstelling te realiseren!)

Het leek me leuk om de komende tijd in Bommeldingen nog eens wat meer van dit soort materiaal te laten zien. Vandaag een Bommeltekening die me verbaasde: niet alleen omdat ik hem niet kende, maar vooral vanwege de ietwat dwaze inhoud.

Het gaat in dit geval om een tekening die ik niet op papier tegenkwam, maar op een groot negatief van ongeveer 9 x 11,5 centimeter, waarvan ik aanvankelijk niet zo gemakkelijk kon ontwaren wat er nu precies op te zien was.

Een paar huisjes, zo te zien.

Gelukkig is zo’n negatief na het maken van een scan vrij makkelijk via Photoshop om te zetten in een positieve tekening.

Het is een vrij gedetailleerde illustratie, die hier wat klein is afgedrukt, maar klik hier om een grotere versie te zien.

Merkwaardige plaat, nietwaar? Ik meen hem nog niet eerder gezien te hebben, maar als iemand toch een publicatie ervan kent, hoor ik het graag! Het feit dat er een negatief van is gemaakt, doet vermoeden dat er toch iets mee gedaan is.

Er is heel wat op te zien. Het decor wordt gevormd door een aantal zeer vervallen gebouwtjes, een soort boerderij. Op het erf en op de daken is een aantal bekende en minder bekende Bommelpersonages afgebeeld, maar niet altijd op even prettige wijze. Er gebeuren wat ongelukken, en er is zelfs sprake van enige gewelddadigheid.

Heer Bommel smakt over de drempel, Tom Poes wordt van het torentje gekatapulteerd en Joost krijg de zwengel van de waterpomp tegen zijn kin.

Burgemeester Dickerdack wordt door Kwetal met een hamertje op de schedel getikt. Zo gewelddadig kennen we Kwetal niet.

Ook professor Prlwytzkofski gaat zich aan geweld te buiten: hij staat op het punt om op het dak met een veel grotere hamer een figuur neer te slaan die nog baardiger is dan hijzelf. Daarnaast kunnen we Pastuiven Verkwil herkennen, die zich zichtbaar opwindt. Zo kennen we hém wel.

Er komen een paar figuren op de plaat voor die maar in één Bommelverhaal optreden. Op de voorgrond de ‘grootdoener’, de robot die in het gelijknamige verhaal (1963–1964) de markies bedelft onder de bladeren die hij opveegt.

Al gaat hij in dit geval nog iets verder door ook de markies zelf op te vegen.

Juffrouw Doddel lijkt in liefde voor de robot ontvlamd, wat nog een stapje verder gaat dan haar moederlijke zorg jegens hem in het verhaal.

Ook uit ‘De grootdoener’ (wat trouwens ook het eerste van de drie verhalen is waarin Pastuiven Verkwil optreedt) lijkt het mannetje te zijn weggelopen dat we hier nota bene op een wc-pot zien zitten (wat in de Bommelverhalen nooit gebeurt): een van de wegwerkers met wie Dorknoper een treffen heeft.

Ook zien we Lieven Brekel, uit ‘Heer Bommel en de liefdadiger’ (1964), wandelend over de nok van het dak links. Omdat hij zijn bril niet op heeft, heeft hij niet door dat hij al aan het einde is gekomen. Iets dergelijks gebeurt ook in ‘De liefdadiger’.

De al genoemde baardige figuur komt trouwens uit hetzelfde verhaal: hij lijkt op Brek, de jonge brekel die Kwetal heeft opgeroepen met een brekelsteen.

Ten slotte zien we nog professor Sickbock bij een paar eendjes, waarmee hij weinig goeds van plan lijkt, getuige het mes in zijn hand. En dan is er nog ambtenaar Dorknoper, die zich een hoedje schrikt – maar of het nu is vanwege de omver geveegde markies of van de ‘getikte’ burgemeester, blijft in het ongewisse.

De maker van deze curieuze illustratie moet wel Terry Willers zijn. Deze Engelse striptekenaar (1935–2011) werkte immers mee aan de verhalen ‘De grootdoener’ en ‘De liefdadiger’.

In de periode dat Toonder plannen maakte om naar Ierland te emigreren – eerste helft jaren zestig – richtte deze in Ierland het stripbedrijfje Pollaphuca op. Daar was zijn zoon Eiso bij betrokken, die al in 1962 naar Dublin vertrok, maar de belangrijkste tekenaar was Terry Willers, die in deze tijd aan vijf Bommelverhalen meewerkte.

Ook het melige karakter van de tekening wijst op Willers. Die bracht veel slapstick-elementen in zijn Bommeltekeningen in. Fameus zijn zijn tekeningen van de picknickende menigte op de heide in ‘De liefdadiger’.

Maar het is me een raadsel waar deze – overigens fraai getekende – prent voor bedoeld is geweest. Als ‘kleurplaat voor de kleintjes’ lijkt hij me in elk geval niet erg geslaagd.

Terry Willers tekende in de jaren zestig trouwens ook nog mee aan de Toonderstrips Panda en Kappie. Hij bleef de rest van zijn leven woonachtig in Ierland. Jarenlang woonde hij in het plaatsje Rathdrum, County Wicklow, een half uur rijden ten zuiden van Greystones. Daar organiseerde hij in 1992 het Rathdrum International Cartoon Festival, dat drie jaren achtereen plaatsvond.

Marten Toonder was in 1992 een van de deelnemers, zo blijkt uit de bij deze gelegenheid uitgebracht brochure, die ik ook aantrof in het Toonderarchief. Met wat voor bijdrage Toonder precies deelnam weet ik niet, maar in de brochure worden twee tekeningen uit ‘De blijdschapper’ getoond met een typisch Ierse sfeer…

In Rathdrum bevindt zich trouwens ook The Cartoon Inn, waarvan de wanden geheel zijn gevuld met tekeningen van Willers. Waaronder ook een aantal Toonder-achtige bomen, getuige deze tekeningen, die ik een keer op internet vond.

Ik wil graag eens naar Rathdrum, om die Cartoon Inn te bezoeken.