door Klaas Driebergen

Vandaag is het Koningsdag. Drie miljoen Nederlanders hangen dan de vlag uit. (bron)

Ook Toonder hing in een Tom Poes-verhaal een keer de vlag uit op (toen nog) Koninginnedag. Maar dan op een moment dat dit niet gevierd mocht worden, midden in de bezettingstijd: op 31 augustus 1942, de 62ste verjaardag van de naar Engeland uitgeweken koningin Wilhelmina. Op het derde plaatje van aflevering 397 van ‘De laatste Markies van Carabas’ wappert een vlag op het paleis van koning Sagobal van Sagorije.

Het is geen duidelijke Nederlandse driekleur die er te wapperen hing, dat kon natuurlijk niet.

Eiso Toonder schrijft (op naam van ‘Stichting Het Toonder Auteursrecht’) in zijn voorwoord op dit verhaal in de ‘blauwe reeks’ dat de tekst die het boertje uitspreekt in deze aflevering ‘een speciale betekenis’ krijgt wanneer je bedenkt dat hij in feite op Koninginnedag werd uitgesproken.

Het boertje zegt tegen Tom Poes:

‘De koning?’ vroeg het boertje. ‘Ik weet niet of je hem kent, jongmens, maar ik zou maar voorzichtig zijn, als ik jou was. De koning is een raar heerschap. Hoge belastingen, lage lonen, en weinig eten. En als je wat zegt, ga je de gevangenis in. Nee, het is niks gedaan tegenwoordig. Dat was in mijn vaders tijd anders. Toen was hier een markies van Carabas koning, en dat was een goeie. Maar die is toen afgezet en zijn minister is toen koning geworden en deze is daar een kleinzoon van. Maar er leeft nog een echte markies van Carabas, zeggen ze, en misschien…’

Als je bedenkt dat dit geschreven is onder het onderdrukkende naziregime, terwijl onze vorstin in Engeland in ballingschap zat, klinkt dit inderdaad dubbelzinnig.

Met zijn Goudse pijp, klompen en klederdracht lijkt het ook echt wel een Hollands boertje…

Veel explicieter kon het gelukkig zes jaar later weer, in 1948. Toen verscheen in augustus-september een eenmalige Oranje Post Feestkrant ter gelegenheid van het vijftigjarige jubileum van koningin Wilhelmina en de inhuldiging van koningin Juliana op 4 september van dat jaar.

Aan deze gelegenheidskrant werd ruim bijgedragen door de gebroeders Toonder. Op de voorpagina stond een artikel van Jan Gerhard Toonder, getiteld ‘Feest in een verdeelde wereld’, voorzien van de volgende tekening van Marten Toonder:

Hier wel vlaggen met wimpels… Maar geen vrolijke tekening. Het is een duidelijke illustratie bij het volgende dat Jan Gerhard in zijn artikel schrijft:

Over onze rampspoedige wereld hangen zware schaduwen. Deze hongerende, geteisterde aarde – deze geschroeide aarde met zijn puinhopen, waar millioenen radeloze mensen over zwerven – deze aarde leeft in de slopende vrees voor nieuwe botsingen en nieuw geweld, voor gruwelwapens, voor een totale ondergang…
En in die duisternis licht in het kleine Nederland de vreugde op over de inhuldiging.

Op pagina 2 van de Oranje Post Feestkrant staat een stripje van Marten met Olivier B. Bommel en Tom Poes. Daarin geeft heer Bommel Tom Poes te kennen dat hij niet mee de stad in gaat, want ‘een heer van mijn stand viert feest op een andere manier!! Geen gehos met schertshoeden en toeters! Ik vier dit feest innerlijk! Lezend en denken! Meer geestelijk, als je begrijpt wat ik bedoel!’

In Rommeldam aangekomen, vindt Tom Poes er toch niet zoveel aan.

Hoe je hem ook besteedt… Een fijne Koningsdag gewenst!