door Klaas Driebergen

Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik tot de conclusie kom wat voor merkwaardige ratjetoe de Bommelwereld eigenlijk is. Toonder heeft er materiaal van allerhande herkomst in verwerkt. Maar daar wel een mooi geheel van gemaakt.

Als je let op het uiterlijk van Rommeldam en omstreken, is er ook iets opmerkelijks aan de hand.

De stad Rommeldam is sterk geënt op onze Nederlandse maatschappij. Dit geldt tot de huizen aan toe: de scheefgezakte pakhuizen zouden kunnen stammen uit het vooroorlogse Rotterdam, dat bij Toonder diep in zijn vezels zat aangezien hij er geboren en getogen is.

Zodra men echter de stadspoort uitrijdt, komt men een landschap tegen dat totaal niet Hollands is. Geen weilanden, rechte sloten, rijen populieren en oude windmolens. Nee, we zien heuvels, zelfs bergen met rotspieken, kronkelige weggetjes en knoestige bomen, niet zelden halfdood, die in ons land allang verwijderd zouden zijn vanwege het gevaar dat ze zouden opleveren voor de passerende wandelaar. Een woest, ongeordend en romantisch landschap waar de natuur zijn gang gaat.

Zie bijvoorbeeld het volgende plaatje uit De andere wereld:

Het is het landschap van Ierland.

Daar lijkt het tenminste meer op dan op Nederland, en Ierland is het land waar Marten Toonder van 1965 tot 2001 woonde. En ongetwijfeld heeft Ierland invloed gehad op het uiterlijk van de wereld van de Bommelverhalen.

Maar in werkelijkheid was het andersom… Zo heeft Toonder tenminste altijd beweerd. Hij kwam in Ierland het landschap tegen dat hij altijd al tekende.

Hij zegt bijvoorbeeld in 1977:

“Ik heb altijd een voorliefde gehad voor romantische landschappen. Dat soort dingen ging ik altijd tekenen. En Nederland zelf is heel plat. Dus dat heb ik nooit zo heel mooi gevonden. In 1952 kwamen we hier voor het eerst. […] Toen we eenmaal  hier waren, zeiden we, laten we nog even naar het Westen gaan. En dat werd iets als een herkenning van iets dat er al was. Ik had altijd geprobeerd dat soort landschappen te tekenen. Dit was dan het land dat ik altijd al had willen tekenen. Alleen is dit natuurlijk veel mooier.”

Een déjà-vu, zo noemt hij deze ervaring elders. En, zo zegt hij: “Ik vind het daarom onzin als er nu wordt geschreven dat de Zwarte Bergen de Wicklow Mountains zijn.”

En nee, dat kunnen ze ook niet zijn. Dat soort schoorsteen-achtige rotspieken vind je niet in Ierland, merkte iemand op die het kon weten nadat ik een lezing had gegeven over de natuur in de Bommelverhalen. Bovendien stammen die Zwarte Bergen ook al uit de periode van vóórdat Toonder voor het eerst naar Ierland ging.

Afijn: volgende week ga ik zelf voor het eerst naar Ierland. Als voorbereiding op de Toonderreis naar Ierland die ik samen met Historizon organiseer. En dan kan ik het eindelijk eens controleren.

Ik ben heel benieuwd of ik het landschap ook zal herkennen als het landschap van Bommel!