BommelDingen bekijk webversie
BommelDingen

door Klaas Driebergen

Wringerds

Toen Marten Toonder in de jaren vijftig voor het eerst door Ierland trok, maakte hij veel foto’s. Uitgerust met een indertijd gangbare middenformaatcamera met twee lenzen legde hij alles wat hem boeide in dit prachtige land vast op zwartwitfilm.

Heuvellandschappen, schilderachtige dorpjes en stadjes, ruïnes van kloosters, kastelen of van verlaten huizen, oude Keltische kruizen op graven en bijzondere bomen.

De resulterende foto’s, en talloze negatieven, liggen opgeslagen in het Literatuurmuseum in Den Haag. De laatste tijd heb ik veel hiervan bekeken.

Er zitten best mooie plaatjes bij, waarbij de het zwartwit natuurlijk sfeerverhogend werkt. Een voorbeeldje is de volgende foto van tijden de allereerste Ierlandreis van de Toonders in 1951, met daarop zijn vrouw Phiny bij de graven van Glendalough:

Overigens, onder ons gezegd: Toonder was uiteindelijk toch een betere tekenaar dan fotograaf. Er zitten ook heel wat foto’s tussen die het niveau van het gemiddelde vakantiekiekje niet ontstijgen.

Wat voor mij, als organisator van een Toonderreis naar Ierland, vooral nieuwsgierig maakt naar deze foto’s, is dat eruit af te leiden valt welke plekken in Ierland Toonder bezocht, en wat hem daar interesseerde.

En daarnaast kom je soms ook leuke dingen tegen waarbij een link met Bommel te leggen valt.

Bijvoorbeeld bij deze boom, geheel ingesnoerd door klimop:

Op de achterkant van deze foto bleek iets geschreven te zijn: ‘We kwamen wringerds tegen!’

Wringerds. Waar kennen we die ook alweer van…?

Juist ja, het Bommelverhaal ‘De andere wereld’. Het verhaal uit 1979, dat in 1982 als Boekenweekgeschenk verscheen.

Daarin maakt Rommeldam kennis met de uit Apoka gevluchte Apoka’s. Hun land van herkomst draagt zijn naam niet toevallig: het is bezig te vergaan. Het gaat er apocalyptisch aan toe. Het land wordt door twee plagen geteisterd. In de woorden van de inwoners: vuur en wringerds.

Het vuur is afkomstig uit talrijke vulkanen die op onvoorspelbare momenten met explosief geweld uit de grond oprijzen. In het gebied waar geen vulkanen zijn groeien de wilde wringerds, die mogelijk nog erger zijn, zoals heer Bommel ondervindt:

Na zijn onprettige kennismaking met deze grijpgrage kronkelplanten veronderstelt heer Bommel dat het vleesetende planten zijn. Maar volgens neef Abbas is het ‘Erger. Ze nemen je gevangen. Omgestrengeld. Kan niet meer bewegen en niet meer praten. Je wordt zelf een plant – want ze zuigen het denken uit je. Een groot deel van Apoka is in de macht van de wringerds. Het is heel moeilijk om vrij te blijven. Kom mee; niet blijven staan.’

Kort daarop heer Bommel een aantal slachtoffers van de wringerds te zien:

“‘Daar staan ze’, zei Abbas berustend. ‘Mamel en Hildrik, en oom Habat ook. Ach ja, veel van ons laten zich maar begroeien. Dat is makkelijker dan altijd vluchten. Je kan wringerdbladen eten en je hoeft niet meer te denken. Je brein wordt door de wringerds gebruikt om zich te bewegen en te voeden. Zo is het leven hier.’”

Wringerds komen niet in Van Dale voor. Wel de wingerd: zo wordt de wijnstok ook wel genoemd, en de wilde wingerd is de ‘op de wijnstok lijkende klimplant met vijf- of drietallige bladeren, die in de herfst fraai rood kleuren’. De wringerd uit dit verhaal moet dus de kwaadaardige tak van dezelfde klimplantenfamilie zijn.

Dat is trouwens allemaal weer wat anders dan klimop, dat we hoogstwaarschijnlijk op de hierboven getoonde foto zien. Maar als je zo’n foto bekijkt en je probeert voor te stellen hoe het voor een boom moet zijn om helemaal omstrengeld te zijn door klimop, dan kan dat allicht tot het idee van de wringerds van Apoka leiden.

De foto is niet met zekerheid te dateren, maar hij stamt naar alle waarschijnlijkheid van vóór het verschijnen van ‘De andere wereld’. Ik weet echter niet of de opmerking achterop (mogelijk geschreven door een van de kinderen Toonder) er in dezelfde tijd op is geschreven als dat de foto gemaakt is, of pas na de verschijning van het verhaal. In het eerste geval was een wringerd misschien wel een uitdrukking die de familie Toonder voor de klimop gebruikte, en die Toonder toen maar in een verhaal verwerkt heeft.

Zelf vind ik het waarschijnlijker dat het opschrift van na het verhaal is. Hoe dan ook blijkt eruit dat bepaalde gegevens, woorden of uitdrukkingen uit Toonders verhalen ook in zijn dagelijkse leven een rol speelden.

Over klimop gesproken… In het Engels heet dat ivy. Dat is ook weer de naam van de jonge verleidelijke heks in ‘De trullenhoedster’. Daar zit natuurlijk ook wat achter. Maar daarover een andere keer.

Update Toonderreis Ierland

Over de reis gesproken: deze vindt plaats van 18 t/m 24 mei 2020. Het aantal deelnemers staat al op 13 (dat is tenminste de stand van enkele weken geleden). Zo ruim van tevoren betekent dat dat de kans erg groot is dat hij weer vol komt. Maar ook dat er nog plek is! Mocht je dus geïnteresseerd zijn, lees dan hier meer.

Uitnodiging presentatie Het geheim van Marten Toonder

Op woensdag 6 november aanstaande wordt om 17:00 uur in Spui25 in Amsterdam het nieuwe kunstboek Het geheim van Marten Toonder gepresenteerd. Van harte welkom! Kijk hier voor meer info en opgave.

Klaas Driebergen

website

Dit bericht is verzonden naar . Je ontvangt deze e-mail omdat je je voor ‘BommelDingen’ hebt aangemeld. Stuur deze e-mail gerust door aan mogelijke andere geïnteresseerden: zij kunnen zich eventueel aanmelden via deze link. Als je eerdere afleveringen hebt gemist, kun je die hier nalezen.

Afmelden
MailerLite