BommelDingen bekijk webversie
BommelDingen

door Klaas Driebergen

Bommelstein in de Auvergne

Gisteren kwam Bommelstein voor in de verslaggeving van de dertiende etappe van de Tour de France.

Terwijl het peloton door de Auvergne reed, in de buurt van Lanobre, kondigde commentator Joris van den Berg het Château de Val aan, dat volgens hem ‘tekenaar Maarten [sic] Toonder inspireerde tot het tekenen van Bommelstein, het slot van Ollie B. Bommel’.

Even later was een kasteel te zien dat inderdaad grote gelijkenis met Bommelstein vertoont (klik om de video te bekijken):

Hij deelde dit mee als een wetenswaardigheid, een vaststaand feit. Maar stel dat ik een stripfiguur was geweest, dan had je de vraagtekens boven mijn hoofd zien oprijzen. Is dit zo? Hoe komt hij aan deze informatie??

Het is duidelijk dat Van den Berg deze kennis niet van zichzelf heeft. Een kenner zou de voornaam ‘Marten’ niet uitspreken op de manier waarop hij dat deed.

Hij heeft deze informatie ongetwijfeld voorgeschoteld gekregen. En heus niet van de Tour-organisatie – die wel verantwoordelijk schijnt te zijn voor veel van de wetenswaardigheden die worden opgelepeld bij de vele Franse kastelen en andere attracties die gedurende de ronde onderweg worden getoond, maar die waarschijnlijk nog nooit van Olivier B. Bommel heeft gehoord.

De commentator moet de informatie dus van een NOS-medewerker hebben ontvangen.

’s Avonds werd de mededeling herhaald in de samenvatting van de rit in het programma De Avondetappe:

Ik heb grote twijfels bij dit verhaal. Als dit kasteel werkelijk de inspiratiebron voor Bommelstein zou zijn, zou ik daar toch weleens eerder van moeten hebben gehoord? En dan zou je daar internet wel iets over moeten kunnen vinden. Maar googelen op ‘Chateau de Val Bommelstein’ levert niets bruikbaars op. Er is mij ook niets bekend van een bezoek van Toonder aan de Auvergne.

Wel geef ik toe dat het met de vorm van zijn torens absoluut veel van het kasteel van heer Bommel weg heeft, en daarom zou het me niet verbazen als iemand ergens ooit geopperd heeft dat Toonder Bommelstein erop gebaseerd heeft. En dat dat een eigen leven is gaan leiden.

En waarschijnlijk is dit gerucht na gisteren nooit meer de wereld uit te krijgen. Want ja: als de NOS het op televisie zegt, wordt het geloofd. Prompt verscheen er gistermiddag op de Wikipedia-pagina over Bommelstein de volgende zin: ‘Het Franse Château de Val bij Lanobre in de Auvergne zou model hebben gestaan voor Bommelstein.’ Zonder enige bronvermelding.

Vandaag is deze mededeling er door een andere Wikipedia-gebruiker weer afgehaald. Terecht, lijkt me. In de bewerkingsgeschiedenis geeft deze gebruiker de volgende motivatie voor de verwijdering: ‘Geen bron voor Chateau de Val als inspiratie. Dat een commentator bij “Tour de France” opmerkt dat hij Bommelstein erin herkent is niet voldoende.’

De vraag is natuurlijk waar Bommelstein dan wél vandaan komt, en wat Toonder daar zelf over heeft gezegd.

Hier valt veel over te zeggen, en ik kan dat hier niet uitputtend behandelen. Maar in een ‘Bommelding’ van ongeveer een jaar geleden (lees het hier terug) liet ik zien dat het oorspronkelijke Bommelstein uit 1941 gebaseerd is op een plaatje uit een strip van een andere tekenaar, dat voorkomt een van Toonders ‘dievenboeken’.

Hetzelfde gebouw figureerde enkele jaren eerder ook in de strip Thijs IJs.

Dat oer-Bommelstein lijkt amper op het iconische gebouw van later, met die vier spitse torens. Dat heeft zich daar gaandeweg uit geëvolueerd. En ja, dat kán natuurlijk onder invloed van bepaalde bestaande kastelen zijn gebeurd. Maar de vraag is of we daar dan ooit achter komen.

In een kwestie als deze bewijst de nieuwe Bommel literatuurgids zijn nut. In de ‘Index zaken en begrippen’ komt een uitgebreid lemma over Bommelstein voor. Er is echter geen enkel artikel te vinden waarin Toonder vertelt dat een concreet gebouw model gestaan heeft voor Bommelstein.

Het zijn vooral anderen die Bommelstein met allerlei bestaande gebouwen in verband brengen. Daarbij is de wens meestal de vader van de gedachte.

Zo concludeert bioloog Co Weijman (in dit artikel), constaterende dat Toonder vaak in de gemeente Baarn kwam toen zijn verloofde Phiny met haar ouders in Soestdijk woonde, dat kasteel Drakensteyn slot Bommelstein moet zijn. Qua uiterlijk heeft het er echter héél weinig van weg… Maar wellicht bedoelt hij de naam. Het is frappant dat slot Bommelstein vóórdat heer Bommel erin trekt, ‘Drakenburcht’ geheten is.

Er bestaat een hardnekkig gerucht dat Toonder Bommelstein gebaseerd heeft op het Waaggebouw op de Nieuwmarkt in Amsterdam. En ja, het heeft daar ook zeker wat van weg:

Daarbij wordt dan verteld dat Toonder juist in de periode dat hij Bommelstein ontwierp, een woning huurde pal tegenover de Waag (zie bijvoorbeeld hier en hier), wat echter gewoon lariekoek is. Toonder woonde op diverse adressen elders in Amsterdam. Wel waren de Toonder Studio’s van 1962 tot 1966 aan de Geldersekade 10 gevestigd, dat enigszins in de buurt is. Maar dat is wel ruim twintig jaar na het ontstaan van Bommelstein.

Ook sommige Rotterdammers claimen trouwens hun Bommelstein te hebben… Marten Toonder bracht er immers zijn jeugd door? In een artikel in De Oud Rotterdammer van Peter van Kan wordt het Witte Huis aan de Geldersekade in verband gebracht met heer Bommels kasteel.

“Geen twijfel mogelijk, het Witte Huis is Bommelstein. Bewust of onbewust moet de in Rotterdam geboren en getogen tekenaar het kasteel ernaar gemodelleerd hebben.”

En zo heeft iedereen wel zijn eigen Bommelstein.

Een interessant boekje in dit verband is Wonen in de Middeleeuwen (2016), uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling ‘Van Muiderslot tot Bommelstein’, in het Muiderslot. Daarin wordt niet zozeer gesuggereerd dat het Muiderslot inspireerde tot Bommelstein, maar wel worden beide kastelen gezien als toonbeeld van een ‘echt Middeleeuws kasteel’. Wat betreft Bommelstein worden de ‘archetypische elementen van een echt kasteel’ genoemd, die het kenmerken: ‘torens, een poort, kantelen, grafelijke leeuwen en beren van stand’…

Het romantische Bommelstein heeft iets van een oer-kasteel, het ideale kasteel. Het kasteel waarvan je droomt te wonen als je een edelman of een jonkvrouw zou zijn.

*

24 september lezing ‘Bommel en de Bijbel’ in Alphen aan den Rijn

Hoera, ik mag binnenkort weer mijn eerste ‘echte’ lezing geven! Op 24 september aanstaande om 20:00 uur, in de Oudhoornse Kerk, Oudhoornseweg 90 in Alphen aan den Rijn. De organisatie heeft mij verzekerd dat dit op een veilige manier plaatsvindt. Kijk hier voor meer info.

Klaas Driebergen

website

Dit bericht is verzonden naar .
Je ontvangt deze e-mail omdat je je voor ‘BommelDingen’ hebt ingeschreven.

Reacties vind ik altijd leuk! Dat kan simpelweg door deze e-mail te beantwoorden.

Stuur deze e-mail gerust door aan mogelijke andere geïnteresseerden. Zij kunnen zich eventueel aanmelden via deze link.

Eerdere afleveringen gemist? Je kunt ze hier nalezen.

Afmelden kan hier.
MailerLite