door Klaas Driebergen

Lees hieronder hoe een gebeurtenis in Ierland leidde tot een poëem van de markies De Canteclaer.

Volgende Marten Toonder-reis naar Ierland

Ik vertelde vorige week al dat ik weer terugkijk op een heel mooie Marten Toonder-reis door Ierland. Piet Segers, die mee was als reisbegeleider, maakte een leuke terugblik in woord en beeld. Bekijk het hier!

Wil je de reis ook een keer meemaken? Van 13 t/m 18 mei 2024 staat de volgende gepland, en de inschrijving is al geopend! Lees hier meer.

Tijdens het voorbereiden van de eerste Toonderreis heb ik veel gehad aan de verhalen van Paul Hellmann en zijn vrouw Wendaline. Paul was een pleegzoon van Marten Toonder. Hij en Wendaline werden in de jaren zeventig en tachtig vrijwel jaarlijks door Marten en Phiny uitgenodigd voor een vakantie in Ierland. Daardoor konden ze me precies vertellen wat de meest geliefde plekken van Marten Toonder waren in Ierland.

Een van die verhalen moet zich halverwege de jaren tachtig hebben afgespeeld, en wel in de Gap of Dunloe. Door deze smalle, onherbergzame bergpas midden tussen de bergen nabij Killarney maakten ze op een dag een tochtje per paard en wagen.

Een manier van voortbewegen die nog altijd heel gebruikelijk is onder bezoekers van de Gap: deze is niet toegankelijk per auto, en als je dus niet wilt wandelen of fietsen, kun je je wenden tot een van de koetsiers van de vele ‘pony and traps’ die je in en rond Killarney ziet klaarstaan om de toeristen te verleiden tot een rondrit in deze tweewielige wagens.

Tijdens de eerste Toonderreis in 2019 hebben we ook op deze manier een rit gemaakt door de Gap of Dunloe.

Dit tochtje hebben we sindsdien niet meer herhaald. In zo’n reisprogramma moet je keuzes maken, en hoewel het een prachtige rit was, vond niet iederéén het vervoer in de wiebelige, krappe wagens even comfortabel. Het gaat bergop, bergaf over smalle, bochtige weggetjes. En dan kun je je ook afvragen: hoe diervriendelijk is zo’n activiteit?

Ik heb geen duidelijke mening over dat laatste. Mij is in elk geval verzekerd dat de paarden tot een zeer sterk inheems ras behoren, dat goed opgewassen is tegen dit soort werk.

Afijn, ook niet al Toonders reisgenoten vonden het indertijd een even geslaagde tocht. De dames kregen vooral medelijden met dat schonkige paard dat in zijn eentje vijf mensen omhoog moest sjouwen. Phiny (een groot dierenliefhebster) vond het eigenlijk schandalig dat die dieren hiervoor werden ingezet.

En op het moment dat de wagen weer naar beneden ging, waren ze bang dat het paard die hele kar tegen zijn achterbenen aan zou krijgen. Eigenlijk wilden de dames het liefst uitstappen en ernaast gaan lopen om het dier te ontzien.

Op een gegeven moment zijn Paul en Wendaline daadwerkelijk uit de wagen gestapt om een stukje te gaan lopen. Dat was eigenlijk vooral omdat ze het lekker vonden om even de benen te strekken, maar ze dachten: dat is ook voor dat paard ook wel even prettig.

Marten vond dit alles maar overdreven: volgens hem waren de dames veel te teerhartig.

Toch bracht het gebeuren hem tot het schrijven van het gedicht ‘Weet ge nog wel, Eveline?’. Hij publiceerde het in de bundel Hanezang, dat hij in 1987 liet verschijnen op naam van Querulijn Xaverius markies de Canteclaer van Barneveldt. Daarin kreeg Wendaline de naam Eveline: een van de ‘jonkvrouwen’ die de markies inspireerden.

WEET GE NOG WEL, EVELINE?

Weet ge nog wel, Eveline,
hoe we, lang geleden,
eens de Dunloe-Kloof bereden?
De zonne scheen, fraai was het weder.

Door ’t hoefgetrappel heen
kraakte zacht het leder.
Hoe genoot ik van die rit!
Nooit nog was mijn hart zo blijde.

Zelden gevoelde ’k mij zo fit
als toen, gezeten aan uw zijde.
Uw schoon gelaat was echter wit.
De weg werd steil en ietwat pover.

Ruige, hoge bergen rezen
naast het pad; aan beide zijden.
In uw oog was zieleangst te lezen
toen ’t paard begon te glijden.

De voerman greep
gezwind de zweep
en legde die erover.
Nòg hoor ’k uwe kreet.

De bruut heeft snel de remmen aangelegd;
gedaan was ’t met de wandelrit.
Uw zilv’ren stem vol leed
heeft hem het einde aangezegd.

We zijn te voet teruggegaan.
We waren wat bedrukt en zwegen.
De weg was lang en vol met stenen.
De lucht betrok – toen kwam de regen.

Als ’k terugdenk aan die dag,
o Eveline, moet ik wenen.

In de bundel Hanezang staat voorin een opdracht gedrukt: ‘Voor Lia Mara, Phinette en Fidèle, evec tout mon coeur’. In Phinette herken ik de verfranste naam van Toonders vrouw.

In het exemplaar dat Toonder Wendaline Hellmann cadeau deed, heeft hij daaronder in zijn sierlijke handschrift nog een opdracht geschreven die daar prachtig bij aansluit:

Halverwege ons ritje door de Gap of Dunloe tijdens de Toonderreis van 2019 hielden we halt voor een korte pauze. Ik las op die plek bovenstaand gedicht voor.

Een moment waar ik weken naar had uitgekeken.

De bundel Hanezang is allang niet meer nieuw verkrijgbaar, maar alle gedichten daaruit, plus nog veel meer, zijn opgenomen in Nu is de moen gevangen. Alle poëmen van Marten Toonder.

*

Help mee: ‘Tom Poes in de Tweede Wereldoorlog’

Het Bommel en Tom Poes Museum in Assen bereidt een tentoonstelling voor, getiteld ‘Tom Poes in de Tweede Wereldoorlog’. Daarvoor is hij een crowdfundingsactie gestart.

Afgelopen had ik in het Literatuurmuseum eigenaar Bastiaan Koijck op bezoek. Samen hebben we materiaal uitgezocht voor de tentoonstelling. Daar zijn bijzondere illustraties bij die nog niet eerder vertoond of gepubliceerd zijn…

Wil je Bastiaan helpen deze tentoonstelling te realiseren, ga dan naar de website van Voordekunst.