door Klaas Driebergen

Het is opmerkelijk dat een stukje over het feit dat Tom Poes geen kleren aan heeft, veel reacties oproept. Dat deed in elk geval mijn ‘Bommelding’ van vorige week.

Zo kreeg ik de reactie dat er behalve Tom Poes en Wolle Waf meer figuren in de Bommelverhalen zijn die geheel ongekleed door het leven gaan. En dat is zeker waar! Lezer Michiel Boekschoten stuurde zelfs een hele opsomming.

Ik laat een aantal voorbeelden de revue passeren.

De meeste lemmings in ‘Het Lemland’ (1961–1962) dragen geen kleren; slechts een enkeling draagt een kledingstuk. Zoals de oudste van hen, Lodder Lem:

Ook de grauwe razer in ‘De grauwe razer’ (1962–1963) gaat ongekleed door het leven. Hij lijkt een verdierlijkt wezen en wordt een monster genoemd.

De sloven in het gelijknamige verhaal (1967) zijn ongekleed:

En neem de Sollideeërs in ‘De bevrijding van Sollidee’ (1968). Dit zijn vogelachtige wezens die wel een verenkleed dragen. Ze kunnen ook vliegen. Alleen in gevangenschap zijn ze gekleed, om te voorkomen dat ze kunnen wegvliegen.

De tuttelwurmen (1968) dragen geen kleding. Het zijn dan ook wezens uit de wereld van insecten en ander klein ongedierte.

Ook de pronen (1973–1974) zijn ongekleed. Ook dit zijn haast dieren, door Hocus Pas gekweekt uit proondril.

Van de schaapachtige Heiknappers in ‘De pijpleider’ is het niet helemaal duidelijk is of ze nu een wollen mantel dragen of een echte vacht, net zoals echte schapen. De hondachtige kuddebeier Dobbe Drijver draagt wel een jasje en een pet, maar geen broek.

Wat opvalt aan deze opsomming is dat het meestal groepen zijn, leden van een bepaald ras of volk, die in één verhaal optreden en die een identiek uiterlijk hebben. De meeste van hen hebben vergeleken met de ‘gewone’ personages meer dierachtige trekken, hoewel ze (al dat niet in primitieve vorm) kunnen praten.

Broekschoten sloot zijn e-mail af met: ‘Het is wel een vreemde bezigheid, het zoeken naar naakt in mijn Bommelboeken. Ik heb daar tot nu toe nooit op gelet.’

Ik ook niet…

In de merkwaardige wereld van Toonder, met zoveel verschillende soorten dierachtige wezens in allerlei formaten valt het ook helemaal niet op.

Strikje

Dan nog over Tom Poes. Ik merkte vorige week op dat hij in sommige verhalen een vermomming draagt. Voorbeelden: hij loopt als robotje rond in zowel ‘De blikken mannen’ als ‘Het ontsollen’. In ‘Het nieuwe denken’ draagt hij een apenmasker.

Maar ik vertelde óók dat hij een strikje draagt in de Amerikaanse Tom Poes-filmpjes van 1959–1960. Waarop André Stam met een voorbeeld kwam van een ander verhaal waarin Tom Poes een strikje om heeft, zij het kortstondig: ‘De knollengaard’. Heer Bommel gaat zich daar verkleden om zich een beetje toonbaar te maken voor een maaltijd met de deftige nieuwe familieleden die hij erbij gekregen heeft. Hij maant Tom Poes hetzelfde te doen:

“‘Kom, Tom Poes,’ zei hij, ‘maak je een beetje netjes! Zo onaangekleed kun je niet tussen de eerste kringen aan tafel zitten. Wat zou neef Bastiaen daarvan zeggen?’
Bedrijvig zocht hij in zijn kleerkast en legde voor zichzelf een keurige zwarte jas klaar met een bijbehorend wit vest. Voor Tom Poes haalde hij een zwart strikje voor de dag, dat hij hem toewierp.
‘Moet ik dat ding omdoen?’ vroeg Tom Poes met weerzin. ‘Waarom is dat nu ineens nodig? Ik heb het altijd zonder gedaan, want zoiets staat me niet.’
‘Het hoort nu eenmaal zo!’ zei heer Ollie beslist. ‘Wie met hertogen en generaals wil omgaan, moet zich weten te kleden, als je begrijpt wat ik bedoel.’
‘Maar ik wil helemaal niet met dat soort lui omgaan’, wierp Tom Poes tegen.”

Het zou me niet verbazen als die de enige keer in de hele Bommelsaga is dat Tom Poes erop wordt gewezen dat hij ongekleed is. De aanpassing die van hem wordt gevraagd lijkt minimaal, maar toch doet Tom Poes met grote tegenzin het strikje om. Tom Poes wil het liefst gewoon zijn.

Als de maaltijd nog voor hij begonnen is al ontaardt in scheldpartijen en gooi- en smijtwerk, houdt Tom Poes het voor gezien. Hij verlaat Bommelstein, en op het plaatje is te zien dat hij het strikje direct van zich af werpt.

En op de bruiloft aan het slot van ‘Het einde van eindeloos’ (1986) draagt heer Bommel als bruidegom wel een strikje, maar Tom Poes niet.

Tot slot, ook zeer lezenswaard: Roelof Ruules schreef een blog getiteld ‘Blote poes’ in reactie op het stuk van Midas Dekkers in NRC.

Ruules schrijft over de naaktheid van Tom Poes: ‘Als ik me goed herinner, want ik kan het zo snel niet terugvinden, had Marten Toonder daar zelf de theorie over dat Tom Poes de ware onschuld verbeeldt’.

Mij staat ook bij dat Toonder zoiets gezegd heeft. Wie weet waar?