door Klaas Driebergen

Laatste kans: dagje uit naar het Rotterdam, Scheveningen en Leiden van Marten Toonder

 
Aankomende vrijdag 19 augustus vindt de dagtocht ‘Marten Toonders jonge jaren’ plaats. Er zijn nog een paar plekken beschikbaar. Geïnteresseerd? Lees hier meer en geef je snel op.

Familie Toonder in de achtertuin van Burgemeester Meineszplein 29B, Rotterdam (ca. 1930): v.l.n.r. Jan Gerhard, Marten senior, Tine, Marten junior.

Zodra heer Bommel en Tom Poes samen aan de wandel gaan, is Tom Poes de klos, zo zagen we vorige week: hij mag de bagage dragen. Deze week nog een paar voorbeelden hiervan.

Soms valt de omvang van de rugzak nog mee en lijkt het alleszins draaglijk voor Tom Poes. In ‘Tom Poes en het slaagsysteem’ (1955) besluit heer Bommel naar de wintersport te gaan omdat hij last heeft van neerslachtigheid. Hij zegt tegen Tom Poes: ‘Pak je tandenborstel in en volg me, jonge vriend. Je mag mee.’

Dat liet Tom Poes zich natuurlijk geen twee keer zeggen en zo kwam het dan ook, dat ze op een zonnige wintermiddag in een bergachtige streek uit de trein stapten. Tom Poes droeg een rugzak en heer Ollie een bergstok en een kaart van de streek.

Als heer Ollie van zijn vakantie terugkeert met een flink stuk druipsteen, een souvenir uit een wensgrot, is hij zelf degene die de koffer draagt waarin hij dit gevaarte bewaart. Aanvankelijk tenminste, want nadat hij door het is ijs gezakt, probeert Tom Poes de koffer de wal op te tillen. Maar deze blijkt voor de jonge vriend te zwaar en dus moet heer Bommel dat doen. Dat geeft toch te denken…

Maar de koffer die Tom Poes in ‘Heer Bommel en de aamnaak’ (1981) torst, is werkelijk van kolossale afmetingen.

Gelukkig is het maar tot aan de Oude Schicht, en ook is het fijn dat heer Bommel hier een handje meehelpt.

Ik sluit af met drie plaatjes die niet uit de reguliere Bommelverhalen komen. Ten eerste twee illustraties bij ‘vakantieafleveringen’: de korte berichten waarin werd aangekondigd dat heer Bommel en/of zijn ‘biograaf’ er even tussenuit waren, zodat ze een aantal weken niet in de krant verschenen.

Om te beginnen die van 8 juli 1959 (in de Bommelkatalogus gecatalogiseerd als BV 84v):

‘Daar Tom Poes behoefte aan rust heeft, heb ik hem uitgenodigd voor een voettochtje van twee weken.’ Ja, ja…

Maar, let wel: Tom Poes zeult dan de bagage van heer Bommel (een koffer met ‘O.B.B.’ erop, een extra jas en nog wat toebehoren), maar de laatste is wel weer zo vriendelijk om op zijn beurt de bagage van Tom Poes te dragen (een klein tasje met de letters ‘T.P.’). ‘Draagt elkanders lasten’, zogezegd.

Nog een andere vakantieaflevering (BV 143v). Op 28 juli 1973 besluit heer Bommel een zeereis te gaan maken. Omdat het geen voetreis is, kan heer Bommel zich permitteren nog wat meer bagage mee te nemen, dat is duidelijk.

Hij zegt tegen Tom Poes:

‘En omdat het niets voor een heer is om alléén te genieten nodig ik je uit om mee te gaan, jonge vriend. Het is leerzaam voor je. En bovendien zou je het toch ook niet leuk vinden om je oude vriend met zijn teer gestel en de bagage te laten rondtobben, zeg nu zelf.’
‘H’m’, zei Tom Poes, ‘ja, ja.’

Laten we het maar bij dit commentaar van Tom Poes houden.

Dan een plaatje dat ik tot voor kort nog niet kende. Het komt uit het kleine boekje Een bonte beestenbende, ‘Uitgegeven in 1969 door de Educatieve Dienst van de Dienst voor Schone Kunsten der gemeente ’s-Gravenhage en de Haagse kunststichting voor de Jeugd’. Daarin wordt door de auteurs W. Sarter en M. Kramers een reeks voorbeelden gegeven van dieren in de kunst, van het stenen tijdperk tot op heden.

Het laatste hoofdstukje is getiteld ‘Dieren als mensen’, waarin het gaat over verhalen en sprookjes waarin sprekende dieren voorkomen. ‘Zulke dierenverhalen zijn eigenlijk vergelijkingen met de menselijke samenleving waarin de misstanden worden bespot en veroordeeld. De betekenis van goed en kwaad, van wat wél en wat niet mag wordt in dergelijke verhalen aan de mensen duidelijk gemaakt.’ Een eerste voorbeeld is Reinaart de Vos, maar daarna worden er twee verhalen genoemd waarin de kat optreedt: het sprookje van de Gelaarsde Kat, en in ‘het stripverhaal van de herebeer Ollie B. Bommel’, waarin de kat ‘de verstandige en vindingrijke vriend’ is.

Ernaast de volgende tekening:

Ik denk dat Toonder, of een van zijn medewerkers, deze tekening speciaal voor dit boekje heeft gemaakt. Maar als iemand de tekening toch van elders kent, hoor ik het graag!

In elk geval is er in dit plaatje een duidelijke misstand die wordt bespot en om veroordeling vraagt. Tom Poes kijkt ook een tikje beteuterd.

Tot slot wees Hans Geers mij in dit verband op het verhaal Het Lastpak, het in 2016 verschenen Bommelverhaal van Henk Hardeman en Henrieke Goorhuis, waarin het nu eindelijk eens heer Bommel is die met een zware rugzak loopt te sjouwen.

Via dit lastpak, dat hij van Obbe Zwavel heeft overgenomen, neemt hij alle lasten van anderen op zich, en die wegen zwaar. Eindelijk gerechtigheid… Zou je denken.

Toch blijkt Tom Poes nergens rancuneus. Hij is het die heer Bommel in dit verhaal met een list helpt om van zijn neerdrukkende ransel af te komen. En dat is mooi van hem.

*

Tot slot nog een tip voor een moment van verstrooiing: Bommeldingen-lezer Ferry Groothedde heeft een paar dagen geleden Toonders beroemde gedicht ‘Barlemanje’ op muziek gezet en opgenomen. Het resultaat is hier te beluisteren op YouTube.

Interessant in het kader van mijn recente serie ‘Bommel en muziek’…