door Klaas Driebergen

Als er één ding duidelijk wordt uit de Bommel literatuurgids, is dat er verschrikkelijk veel over het werk van Toonder geschreven is. We hebben nu zo’n 3,5 duizend titels verzameld!

En als er zoveel over Bommel te schrijven valt, dan is er blijkbaar ook heel veel te onderzoeken en veel te ontdekken in dat prachtige oeuvre van Toonder.

We stuitten tijdens het vergaren van al die publicaties op veel interessante artikelen, die talloze leuke Bommelweetjes opleveren. Deze week gewoon een klein voorbeeldje van zo’n weetje, ontleend aan een artikeltje van Erik van den Berg, uit de Volkskrant van 9 februari 1991.

Komt ’ie. ‘Wist je dat…’

… het gegeven van het ‘kunstharshart’ gebaseerd is op een sprookje uit de Duitse Romantiek?

In ‘Tom Poes en het Kunsthars-hart’ (een tongenbreker, die titel) ruilen de notabelen van Rommeldam bij professor Sickbock hun hart in voor een kunststof exemplaar, waardoor ze geen last meer hebben van hun gevoel. Hier een fragment uit dit verhaal uit 1953:

In het verhaal Das kalte Herz (vertaald als Een hart van steen) van Wilhelm Hauff uit 1827 raakt de arme kolenbrander Peter Munk in de ban van Holländer-Michel, een bosgeest uit het Zwarte Woud. Die adviseert Peter, die graag rijk wil worden, om zijn hart in te ruilen voor een hart van steen.

Net als heer Bommel krijgt hij een kast vol flessen te zien:

“In iedere fles lag een hart, en op die flessen zaten etiketten met namen geplakt, die Peter nieuwsgierig las. Daar was het hart van de wethouder […], het hart van de boswachter, zes harten van graanspeculanten, acht van officieren… Kortom, een verzameling van de aanzienlijkste harten uit de wijde omgeving.”

Net als Peter bezwijkt heer Bommel voor de verleiding om zijn hart in te ruilen, en wordt hij daarna volkomen kil, emotieloos en zakelijk. En zoals Peter hierdoor zakelijk zeer succesvol en schatrijk wordt, gaat heer Bommel op een gewetenloze manier aan het werk om geld en macht te vergaren.

Zoals Peter alleen met hulp van het Glasmannetje via een truc zijn echte hart kan terugkrijgen, zo gebeurt dat bij heer Bommel uiteraard vanwege een list van Tom Poes.

Van den Berg vertelt dat Hauffs verhaal in 1912 werd opgenomen in een standaardwerk van de Duitse vertelkunst, Deutsche Erzähler van Hugo von Hofmannsthal.

Het lijkt er weer eens op dat Toonder zijn klassiekers kende. Of natuurlijk Lo Hartog van Banda, die vanaf 1952 met Toonder samenwerkte en veel ideeën aanleverde voor Tom Poes-verhalen.

Erik van den Berg is een van die vele lezertjes die nu al bijna tachtig jaar hebben genoten van het werk van Toonder en bovendien verslag hebben gedaan van de leuke ontdekkingen die ze daarbij hebben gedaan. En een overzicht van al die interessante verslagen biedt de Bommel literatuurgids, die in augustus verschijnt. Bestellen kan hier, als je dat niet al hebt gedaan.

Webinar ‘Bommel en Bijbel’

Zoals gezegd: Toonder kende zijn klassiekers. Daarbij hoort uiteraard ook de Bijbel. Er zijn namelijk óók Bommelverhalen die op verhalen uit dit ‘Boek der boeken’ zijn gebaseerd. En ook op andere manieren inspireerden Bijbel en christendom Toonder in zijn verhalen.

Aankomende vrijdagmiddag 10 juli houd ik daar online een lezing over. Je kunt deze bijwonen (of op een later moment bekijken), want er is nog plek – al kunnen er maximaal 90 mensen deelnemen. Geef je op via deze link.

Wie weet tot dan!