Neem dan heer Bommel. ‘Aan politiek doe ik niet’, verklaart hij, als hem naar zijn politieke beginselen wordt gevraagd. ‘Ik ben een heer van stand en wij bemoeien ons niet met de politiek. Ze zoeken het maar uit, bedoel ik. Daar betalen wij tenslotte belasting voor...’
Bij de maaltijd aan het eind van het verhaal geeft heer Bommel een heldere samenvatting.
‘Kijk, eenvoudige lieden hebben erg gauw last van wind. Het gaat er maar om uit welke hoek hij waait, als u begrijpt wat ik bedoel. Uit de ene hoek komt een generaal met recht en orde, en uit de andere hoek komt een Kadee, die altijd gelijk heeft. Die komt met gelijkheid, bedoel ik. En de eenvoudige lieden vergeten alles van vroeger en waaien met iedere wind mee, terwijl men een heer altijd wil rampoeneren. Dat is moeilijk, hoor. Net wanneer men gewend is aan het ene, verandert de wind en dan komt het andere, en prettig is het nooit. Maar ik heb de enige manier gevonden om geen last van de wind der verandering te hebben, en dat is om gewoon maar een heer te blijven, wat jij, jonge vriend?’
Een prachtige politieke parabel van Toonder, waaraan je verder weinig aan hoeft uit te leggen. Het lijkt erop dat Toonder weinig moest hebben van politiek en van de voortdurende wisseling van de macht daarbij.
De aanleiding dat ik dit verhaal belicht, is mijn vorige ‘Bommelding’ (van twee weken geleden). Daarin deed ik een oproepje om verborgen liedjes in de Bommelsaga bij mij te melden. Ik kreeg daarop een reactie van (wederom) Rolf Janssen. Hij wees me op het nummer Wind of Change van de Scorpions. Dat vertoont natuurlijk een frappante overeenkomst met ‘De wind der verandering’, en niet alleen in de titel!
In deze wereldhit uit 1990 van de Duitse rockband worden de grote politieke veranderingen bezongen van die tijd: de val van de Berlijnse Muur, het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het einde van de Koude Oorlog. Er woei op dat moment inderdaad een sterke ‘wind van verandering’. (Die overigens dertig jaar weer enigszins teruggedraaid lijkt.)
Hoe frappant de overeenkomst ook is, Toonder kan met dit verhaal niet naar dit nummer verwijzen. ‘De wind der verandering’ verscheen immers vijftien jaar eerder dan Wind of Change. Zou zanger Klaus Meine Toonders verhaal hebben gekend toen hij dit nummer schreef, vraagt Rolf zich af…?
Hoewel je het nooit weet, lijkt dat zeer onwaarschijnlijk. Het verhaal is nooit in het Duits of Engels vertaald.
Is er soms een gemeenschappelijke bron waar zowel Toonder als de Scorpions zich op baseren?
Wie het weet mag het zeggen.
Interessant zijn ook een paar opmerkingen die Toonder begin 1976 in zijn agenda schreef. De meeste agenda’s van Toonder zijn bewaard gebleven en bevinden zich in het Literatuurmuseum. Bij tijd en wijle gebruikte Toonder zijn agenda als een soort dagboek: hij maakte dan zeer korte notities over vermeldenswaardige gebeurtenissen.
Regelmatig noteerde hij ook de weersgesteldheden. ‘Fraai bol weder’ schrijft hij bijvoorbeeld tijdens een vakantie naar het westen van Ierland in september 1975, toen het verhaal ‘De wind der verandering’ in de krant liep. Vooral in de latere periode maakte hij trouwens ook steeds vaker aantekeningen over zijn lichamelijke aandoeningen en gemoedgesteldheden – waarbij deze niet zelden een samenhang lijkt te vertonen met het weer.
Maar goed, in januari 1976 was het, na een ‘zware storm’ op 2 januari (waarbij Toonder tevens bronchitis had), ‘zonnig, zacht weer’. Zo noteerde Toonder met een grote accolade die doorliep tot de 27ste. Wel waren er van de 19de tot 24ste ‘stormvlagen m. zon (W-NW)’. Maar tegen het einde van de maand kwam er ‘wind & regen’, ‘storm’ en ‘N.O. wind’.
|