door Klaas Driebergen

Volgens mij is het kikkertijd… De kikkers in de sloten rondom mijn huis hoor ik al dagen oorverdovend kwaken, tot diep in de nacht aan toe. Vooral als er verkeer langskomt dat luid bromt, doen ze erg hun best, alsof ze proberen dat nog te overstemmen. Ik moest daardoor de afgelopen week nog regelmatig terugdenken aan mijn ‘kikker-Bommelding’ van vorige week.

Zo bedacht ik dat juist hun gekwaak kikkers een reputatie van lawaaierigheid en heethoofdigheid heeft gegeven. Denk aan termen als driftkikker en gifkikker: het laatste woord, dat in onze taal staat voor een ‘kwaadaardig, venijnig, driftig, kwaadsprekend persoon’ (aldus Van Dale), wordt niet voor niets ook gebruikt voor prins Krokko in het vorige week besproken verhaal ‘De gekikkerde vorst’.

Eigenlijk zijn veel gegevens in dat verhaal trouwens gebaseerd op woorden en uitdrukkingen met kikker erin, zoals Toonder zeer dikwijls hele verhalen bouwt op woordspelingen.

Krokko is niet alleen een gifkikker, maar in de ogen van prinses Kirha ook een ‘mafkikker’ en een ‘kale kikker’ die haar aan het lachen maakt. En op het moment dat de prins zijn gewone gedaante weer heeft teruggekregen, beschouwt hij zichzelf als ‘opgekikkerd’.

Prachtig vind ik ook de volgende uitspraak van ambtenaar Dorknoper, die geen weet heeft van de gedaante waarin prins Krokko is veranderd:

‘Een werkloze prins?’ herhaalde de ambtenaar Dorknoper, terwijl hij naar heer Bommel afdaalde. ‘Och, daar hoeft men tegenwoordig gelukkig niet meer bezorgd over te zijn. Er zijn tal van sociale voorzieningen en regelingen voor overbrugging. Ik noem slechts de AO, de RAG en de VAL, en dan is er nog de desbetreffende commissie. Allemaal voor de opkikkering, zogezegd. Laat de betreffende zich tot de daartoe bevoegde instanties wenden en vol vertrouwen hun beslissing afwachten. Goede morgen.’

Een aantal lezers wezen mij nog op andere verhalen van Toonder waarin personages in kikker worden veranderd.

Het verhaal ‘De watergeest’ (een ouder verhaal, uit 1947) draait om de Aqua Spiritus, een monster dat door amfibioloog Kwakernat wordt omschreven als een zéér grote groene kikker en dat iedereen die hij aanraakt in een kikker verandert. Al snel worden meerdere Rommeldammers zijn slachtoffer.

De gang was verlaten en het huis was stil en rustig. Maar in de gang zat een dikke, groene kikvors.
‘Kwak... kworrk!’ zei die droefgeestig.
‘We zijn te laat!’ mompelde Tom Poes. ‘De commissaris is een kikker geworden...’

Het is bijna horror, maar uiteindelijk blijkt dit echter geen magie te zijn maar slim bedrog.

Van tovenarij is wél sprake in de ballonstrip Tom Poes en het geheim van het nevelmoeras (van oorsprong uit De Kleine Zondagsvriend uit 1957, zelf heb ik het Oberon-album). De tovenaar Zwarte Vleer heeft daarin het Zilvermeer omgetoverd in het Nevelmoeras, dat bewoond wordt door trollen en kikkers. Eén van de kikkers draagt een kroontje.

Deze kikkers hebben hun normale spraak niet behouden, en ook hún gekwaak is oorverdovend…

Als de betovering uiteindelijk met hulp van onze vrienden verbroken is, komen de dorpelingen het water uit gewandeld.

Deze gegevens vertonen een sterke gelijkenis met het gebeuren in ‘De schat op de zeebodem’ dat ik twee weken terug behandelde: ook deze figuren dragen direct weer hun originele kleding na hun onttovering.

De gekroonde kikker blijkt de koning te zijn. Zijn kroontje is het enige attribuut is dat bij de betovering behouden is gebleven, maar het ziet er ‘in het echt’ wel anders uit.

De Zwarte Vleer is een tovenaar die wat slechtheid betreft weinig onder doet voor Hocus Pas.

En over Hocus Pas gesproken: deze heeft voor zover ik weet nooit iemand in een kikker omgetoverd, maar wel dreigt hij Tom Poes er in ‘De astromanen’ mee hem in een ‘padde’ te veranderen.

Pas lijkt sowieso meer met padden te hebben dan met kikkers. Een verwensing die je hem vaak hoort slaken als hij niet blij is met iemand, is ‘Padden op je pad!’ Tegen Joost zegt hij in ‘De Kiekvogel’ zelfs: ‘Padden en vleren op je pad!’ En in ‘De geheimzinnige gaper’ verkoopt hij in zijn apotheek vleermuisvleugeltjes en paddentongetjes.

Tot slot. In de Bommelsaga komen ook nog zo nu en dan andere personages voor met het uiterlijk van een pad of kikker. En deze hebben dan naar mijn mening ook wel kikker-achtige eigenschappen. Twee van deze figuren mogen niet onvermeld blijven.

Ten eerste Poene Beurskraker uit ‘De windhandel’ (1959): een zakenman en opschepper.

Ten tweede Amos W. Steinhacker, de grootondernemer, van wie Beurskraker een rechtstreekse voorloper lijkt te zijn. Beiden zijn zakenlieden en roken voortdurend dikke sigaren. ‘AWS’ behoort vanaf ‘De bovenbazen’ (1963) tot de vaste gasten van de Bommelstrip.

Kenmerkend is zijn ‘opvliegende’ karakter, en dit moet je in zijn geval ook letterlijk nemen. In alle verhalen waarin hij voorkomt is hij weleens in de volgende pose te zien:

Behalve dat hij zo gemakkelijk van zijn zitplaats opspringt, vertoont AWS ook andere kenmerken van kikkers. Het komt soms voor dat hij iets niet zegt maar ‘kwaakt’, bijvoorbeeld als hij zijn secretaris Steenbreek belt in aflevering 7357 van ‘De ombrenger’:

‘Goedemiddag, AWS; met Steenbreek!’ riep hij op aangename toon.
‘Niks goeiemiddag!’ kwaakte het apparaat. ‘Heb je de krant niet gelezen? Je kunt beter onmiddellijk hier komen. Als de donder, Steenbreek; als de donder!’

Zeker ook een driftkikker dus.

Leuk is ook de volgende scène in ‘De bovenbazen’:

Hij gluurde uit de ooghoeken naar een lastige vlieg, die om zijn hoofd cirkelde en vervolgde: ‘Ik wil wel eens zien wat je gedrocht met een insekt doet, want daar gaat het tenslotte om.’
Bij die woorden schoot zijn hand uit en daar AWS een bekwaam vanger was, hield hij de wriemelende vlieg plotseling tussen de vingers.

Kijk in dit YouTube-filmpje eens hoe uitmuntend kikkers zijn in het vangen van vliegen!