door Klaas Driebergen

Ik heb geruite mondkapjes laten maken…

Sinds het openbare leven steeds meer gedomineerd wordt door mondkapjes, vind ik het interessant om te bekijken wat voor textiel mensen allemaal voor hun gezicht hangen. Je ziet zo langzamerhand de meest uiteenlopende kleuren en patronen.

En ik denk al een aantal maanden: zou het niet leuk zijn als er mondkapjes zouden bestaan met het rood-gele patroon van de jas van heer Bommel…?

Omdat deze nog niet bestonden, heb ik ze zelf maar laten maken. En als je denkt: die wil ik ook, dan kan dat: je kunt ze sinds vandaag kopen op mijn website!

Een paar maanden geleden schreef ik in Bommeldingen al over dat briljante ruitjespatroon waarin heer Bommel gekleed gaat. Je kunt deze hier teruglezen. Ik eindigde met een artikel over de Bommelruit in de mode.

Over de ruitjesjas en de mode is nog meer te zeggen. Zo schreef ik in dat stukje dat heer Bommels ruitjesjas er volgens Toonder op wees dat hij misschien wel uit Amerika kwam: ‘omdat het in de oorlog was, heb ik daar een soort Amerikaan van gemaakt, in z’n luidruchtigheid en in het dragen van geruite jassen’.

Deze uitspraak roept een vraag op, die ik maar niet heb aangeroerd omdat ik er zo snel geen antwoord op wist: was het dragen van geruite jassen voor heren inderdaad in de mode in het Amerika van rond 1941?

Het is nog niet eens zo makkelijk om daar een duidelijk antwoord op te krijgen. Googelen op zoiets als ‘male fashion 1940s america’ levert veel nette jassen op (een beetje man ging indertijd nog dagelijks in jas en das gekleed), en daartussen is weleens een geruite jas te vinden.

Niet zelden gaat het om heel fijne ruitjes, en niet zo opzichtig als op de jas van heer Bommel. Een verklaring hiervoor kan hem zitten in de aard van strips: daarin worden zaken nu eenmaal meestal wat uitvergroot.

Half juni heb ik in de Facebookgroep ‘Olivier B. Bommel en Tom Poes’ de vraag gesteld: ‘Wie weet er voorbeelden van afbeeldingen van Amerikanen in ruitjesjassen van rond 1941?’

Dat leverde enkele leuke voorbeelden op. Allereerst werd Sherlock Holmes genoemd. In de film The Hound of the Baskervilles (1959) ging deze speurder in een kamerjas gekleed die op het oog veel op heer Bommels jas lijkt. Deze heeft niet alleen grote ruiten, maar ook dezelfde brede, donker gekleurde kraag en manchetten als de Bommeljas.

Nu is Sherlock Holmes een Brit, hier vertolkt door de Brit Peter Cushing, in een Britse film uit 1959. Daar is dus weinig Amerikaans aan.

Toevallig stuurde een van de lezers van Bommeldingen mij kort daarvoor al een afbeelding van een andere Sherlock Holmes in een vergelijkbare geruite kamerjas. Ditmaal uit de stomme film Der Hund von Baskerville uit 1929.

De titel verraadt al dat het hier een Duitse film betreft, maar van deze kan in elk geval gezegd worden dat de acteur Carlyle Blackwell Sr. een Amerikaan is.

Een andere reactie bestond uit de volgende foto van Oliver Hardy:

Deze Amerikaanse acteur droeg niet altijd een geruite jas, maar zeker is dat Toonder een groot liefhebber was van de films van Laurel en Hardy. Volgens Toonders zoon Eiso was heer Olivier zelfs vernoemd naar Oliver Hardy, die door Stan Laurel met ‘Ollie’ werd aangesproken, en ook de gelijkenis in gestalte en karakter zou geen toeval zijn.

Ook werd W.C. Fields genoemd, een andere Amerikaanse acteur, ook een komiek die in de jaren twintig tot veertig actief was. Die is te vinden in ruitjesjas in de korte film A Fatal Glass of Beer (1933):

Uiteindelijk zijn het maar een paar kleine voorbeelden die laten zien dat het mógelijk is dat er in de Amerikaanse cultuur zoals Toonder die via het zien van bioscoopfilms tot zich genomen kan hebben, weleens een ruitjesjas voorkwam. Maar heel overtuigend vind ik deze voorbeelden nog niet. Ik hou mij dus aanbevolen voor aanvullende tips!

Gesproken over Amerikanen in ruitjesjassen kan ik het niet laten om nog even te wijzen op een andere beer in ruitjesjas: P.T. Bridgeport, een personage uit de strip Pogo van de Amerikaan Walt Kelly. De volgende twee plaatjes uit het boek Het geheim van Marten Toonder tonen aan dat heer Bommel niet alleen sterk op hem lijkt, maar dat Toonder zich ook door Kelly liet inspireren, hier in de ballonstrip ‘Dieper leven’ voor HP Magazine (1969-1970).

Toonder kan de ruitjesjas niet van Kelly afgekeken hebben, want die begon pas in 1948 met Pogo. Wel maakte hij er geen geheim van dat hij grote bewondering had voor Pogo.

Dick de Boer wees in een artikeltje over Kelly en Toonder uit 1977 op de interessante illustratie van heer Bommels ‘goede vader’ die te vinden is in het boekje De Amro-Privérekening. Een handleiding waaraan Toonder in 1975 meewerkte:

Bommel senior draagt exact dezelfde hoed als Bridgeport, en ook het vest onder zijn jas lijkt van Bridgeport afkomstig. Het is alsof Toonder hier nog eens de Amerikaanse afkomst van Olivier B. Bommel wil benadrukken door diens vader te modelleren naar deze stripbeer uit Amerika.

Alleen… draagt Bommel senior hier geen geel-met-rode-ruitjesjas, maar een geel-met-rode-steepjesjas… Een prachtige, unieke variant op de ruitjesjas.

Misschien raakt de rood-gele ruit wel weer in de mode. Maar dan als mondkapje…