door Klaas Driebergen

Ik ga nog even door op het onderwerp van BommelDing van vorige week (lees hem hier). Toen schreef ik over het pijproken van heer Bommel. Ik kreeg van een lezer een tip voor een leuk boek in dit verband, namelijk Rookgordijnen. Roken in de kunsten: van olieverf tot celluloid (2003). Daarin komt ook een hoofdstuk voor over roken in strips, door Kees Kousemaker, en onder het kopje ‘De pijp van Marten’ schrijft hij over het pijproken.

Hij noemt natuurlijk als eerste heer Bommel, ‘hét voorbeeld van de heer van stand die zich graag een intellectueel waant’:

“Hij gebruikt de pijp om een rookgordijn te leggen van voornaamheid en nadenkendheid. De spitse Tom Poes heeft zulk vertoon niet nodig […].”

Hier wordt de reden van heer Bommels pijpgebruik raak getypeerd. De pijp moet heer Bommel een schijn geven van zaken waar hij in feite helemaal niet over beschikt: eminentie en intellect. Eigenschappen die bij het imago van de pijproker horen.

Daarnaast stuitte ik de afgelopen week toevallig ook nog op een paar krantenknipsels uit 1956 waarin verslag wordt gedaan van een gebeurtenis waarbij heer Bommel in Oisterwijk (waar toen nog het miniatuurstadje Rommeldam gelegen was) een zogenaamde ‘wereldvredespijp’ aangeboden kreeg van de eerste Nederlandse pijprokersclub De Gesellighe Dampkring te Purmerend en de perspijprookclub (geen idee wat ik mij daarbij moet voorstellen) De Rookkolom te Amsterdam.

Bovenstaande knipseltje komt uit het Leidsch Dagblad van 28 juni 1956. De Nieuwe Rotterdamse Courant deed op dezelfde dag nog veel uitgebreider verslag.

“Men wilde deze heer van stand onderscheiden wegens zijn internationale verdiensten voor de vrede. Immers, zijn bekendheid in tal van landen en zijn vredelievende gezindheid – waarvan de pijp als symbool kan gelden – vormden daartoe alle aanleiding, meenden de initiatiefnemers en zo trok men vanmorgen om negen uur, al sigaretten rokend, per autobus van de hoofdstad naar het zuiden.”

Maar deze huldiging valt heer Bommel ook ten deel ‘wegens zijn zeer bijzondere prestaties op het gebied van het pijproken’. De pijp die hem werd aangeboden ‘was geurig, zonder bitterheid, kwalijke dampen of vreemde bijsmaakjes’.

Het verslag is nogal wijdlopig en doet voor de hedendaagse lezer oubollig aan, en dat er met geen enkel woord over mogelijke negatieve gevolgen van het roken op de gezondheid gerept wordt, werkt in onze tijd zelfs vervreemdend.

Wel ontraadde heer Bommel bij deze gelegenheid Tom Poes het roken ‘omdat hij toch al “zo wit zag” en dan kon het wel eens schadelijke gevolgen hebben’, maar hier gaat het ongetwijfeld over niets anders dan het gevaar van roetvlekken op zijn vacht.

Als besluit van de plechtigheid wordt gezamenlijk de vredespijp opgestoken.

“Zo kon men het beleven dat de leden van de twee clubs uit het noorden met de kasteelheer en diens personeel en masse de brand erin staken.”

De totale onbekommerdheid waarmee in dit verslag over het pijproken geschreven wordt, is 63 jaar laten volkomen ondenkbaar. Maar het is wel in dezelfde onbekommerde tijden wat het roken betreft dat heer Bommel als heer van stand ter wereld kwam, en waarin de pijp nog gerust gebruikt kon worden als een attribuut om een ‘rookgordijn te leggen van voornaamheid en nadenkendheid’.

*

Herhaald oproepje: ‘De sigaar in de strip’

Omdat mijn oproepje van vorige week nog niet tot concreet resultaat heeft geleid, herhaal ik hem gewoon nog een keer.

Tijdens het samenstellen van de reeks ‘Het complete proza van Marten Toonder’ stuitte ik in het Toonderarchief op een door Eiso Toonder opgestelde lijst met artikelen die zijn vader geschreven had. Daarin stond ook een artikeltje vermeld, geschreven dus door Marten Toonder, dat ik helaas nooit heb gevonden, getiteld ‘De sigaar in de strip’, dat verschenen zou zijn in een blad van het toenmalige Nederlandse sigarenmerk Velasques, datum onbekend.

Kent iemand van de lezers van dit BommelDing dit artikeltje? Of heeft iemand tips om het te vinden? Ik houd mij zeer aanbevolen!