door Klaas Driebergen

Afgelopen week was ik weer in Ierland, het land van Marten Toonder. Ditmaal niet voor een georganiseerde Marten Toonderreis, die vooral langs de plekken in Ierland voert waar Toonder het liefst kwam. Ik was er nu gewoon voor vakantie, samen met mijn vader en mijn broer. Om hen dit prachtige land te laten zien, maar ook om nieuwe plekken te ontdekken.

Toch was het ook bij dat laatste Marten Toonder die mij de weg wees. De vakantiefoto’s die van hem bewaard zijn gebleven in het Literatuurmuseum tonen interessante andere locaties waar hij ook weleens kwam, en die mij ook interesseerden.

Het leverde bijvoorbeeld een geweldige kennismaking op met het schiereiland Beara, het middelste van de vijf schiereilanden in het zuidwesten van Ierland.

Van deze schiereilanden wordt Iveragh het meest bezocht: het is vooral bekend vanwege de Ring of Kerry, de route die langs prachtige landschappen met adembenemende uitzichten voert. De Ring of Kerry zit niet voor niets in de Toonderreis: Marten Toonder kwam erg graag in deze omgeving. Toen hij zijn hart in 1951 aan Ierland verloor, gebeurde dat in de omgeving van het hotel Parknasilla, dat aan de Ring of Kerry ligt – al zal die toen nog niet zo geheten hebben.

Maar een enkele keer kwam hij ook op Beara. Daar zijn foto’s van. Bijvoorbeeld uit mei 1963, twee jaar voor hij naar Ierland verhuisde. Toen fotografeerde hij zijn zoon Onno naast een Ogham Stone: een hoge, rechtopstaande steen met daarin tekens uit het Ogham-alfabet. Dat is een Oudiers schrift dat in de vierde tot zesde eeuw na Christus gebruikt werd.

Het gaat hier om de Ballycrovane Ogham Stone, met zijn 4,7 meter hoogte de grootst bekende ogham-steen.

Afgelopen zondag mocht ik hem, net als Onno 61 jaar geleden, zelf aanschouwen. Dit werd vastgelegd door mijn broer Michiel.

De steen ligt in een prachtig woest decor, en het was schitterend weer, zoals duidelijk moge blijken uit de foto.

Beara was voor mij een openbaring. De Ring of Beara is landschappelijk minstens zo mooi als de Ring of Kerry, maar veel minder toeristisch. Beara ligt bovendien vol met steencirkels en andere interessante (pre)historische monumenten.

Veel van de Ierlandfoto’s uit Toonders fotoalbums kon ik lokaliseren met hulp van Ierlandkenner én Bommeldingen-abonnee Ron Langenus. Hij schreef een paar zeer lezenswaardige boeken over Ierland.

Maar van sommige foto’s was het moeilijk te raden waar ze gemaakt zouden kunnen zijn. Neem bijvoorbeeld de volgende prachtige foto uit september 1965, dus van direct na Toonders verhuizing naar Greystones, waarop hij te zien is bij een paar Keltische kruisen op een Ierse begraafplaats, gemaakt door zijn broer Jan Gerhard. Deze kan overal genomen zijn:

In het betreffende album staat deze foto in de buurt van een foto van de abdijruïne van Cong (nabij Connemara, bij het Ashford Castle), maar daar lijkt hij niet gemaakt te zijn. Maar ook van foto van een ruïne van een kerkje.

Maar ja, ruïnes van kerkjes zijn er ook héél veel in Ierland.

Er is op dezelfde bladzijden echter óók nog een foto met een merkwaardige piramide erop.

En deze werd herkend door Ron. Het is een folly, een maf bouwsel uit 1750, dat staat in een weiland bij het plaatsje Neale, vlak ten noordoosten van Cong. En ook enkele minuten rijden vanaf de B&B waar wij verbleven.

Tegenover de piramide staat een kerkruïne, met eromheen de begraafplaats van Neale. Dat is onmiskenbaar dezelfde als die op de foto uit 1965, al was de zaak indertijd nogal verwilderd. De klimop en het onkruid die in die tijd het kerkje en de graven overwoekerden, zijn geheel verdwenen. ‘Opgeknapt’ heet dat dan – maar vermoedelijk was het indertijd juist méér naar Toonder zin.

Toen ik vorige week vrijdag in Neale was, regende het, en er stond een frisse wind. Het was de enige ochtend van onze vakantieweek dat het regende. Na acht keer Ierland kan ik uit eigen ervaring zeggen dat het er vaak prima weer is. Maar soms heb je een keer zo’n ochtend dat het regent.

Toen ik het kerkhof op liep, met op mijn telefoon de foto van Marten Toonder bij de grafstenen, zag ik het al snel.

Hier was de foto gemaakt!

Om deze vondst te vieren heb ik Michiel gevraagd of hij mij op dezelfde plek wilde fotograferen. Met, net als Toonder, mijn camera in de linkerhand.

In mijn rechterhand mijn paraplu. Die was wel nodig op dat moment. Maar die hoort bij het verhaal van mijn ontdekking van de locatie van een van de meest iconische foto’s van Marten Toonder in Ierland.

*

De tentoonstelling moet deze zomer opengaan. Help ook mee om hem mogelijk te maken! Dat kan via een donatie op Voordekunst.