BommelDingen bekijk webversie
BommelDingen

door Klaas Driebergen

De eerste en de laatste Doddel

Eergisteren ontdekte ik in het Literatuurmuseum een prachtige Bommeltekening van Toonder. Nog nooit eerder gezien! Ik kan het niet laten om dit vondstje te delen met jou als lezer van BommelDingen.

Je moet weten dat een groot deel van de Toondercollectie in het LM nog min of meer ‘onontgonnen’ is. Dat wil zeggen: een deel van deze collectie is inmiddels gearchiveerd en gecatalogiseerd, maar een veel groter deel is slechts globaal geordend in een grote hoeveelheid dozen waarin je van alles kunt tegenkomen. Kort nadat de Toondercollectie in 2010 aan het LM werd overgedragen, kreeg het museum helaas te maken met van bovenaf opgelegde drastische bezuinigingen, met als gevolg daarvan te weinig mankracht om de rest van dit archief te ontsluiten. Het plan is dat ik de komende tijd dit deel van de collectie verder ga inventariseren, of daar in elk geval een begin mee ga maken.

Daarmee help ik niet alleen het museum en toekomstige Toonder-onderzoekers, maar het levert mij natuurlijk weer materiaal op dat mogelijk bruikbaar is voor mijn eigen toekomstige boek- en andere Toonderprojecten.

Afijn, ik kwam wat correspondentie tegen van Toonder met Ernst Nagel, die jarenlang productieleider bij De Bezige Bij was en in die hoedanigheid ‘een van de drijvende krachten achter de boeken van Marten’, aldus Wim Hazeu in zijn Toonderbiografie.

Daarbij zat ook een kopie van een voor Nagel en zijn vrouw gemaakte tekening, waarvan ik hier met instemming van de Toonder Compagnie een fotootje laat zien:

Prachtig toch…?

Het gebeurde in de jaren na 1986 niet zo heel vaak meer dat Toonder Bommel tekende, en het kan dus zomaar zijn laatste tekening van Doddeltje zijn. Zou het trouwens een coproductie zijn met zijn vrouw Phiny, die de tekening immers ook heeft ondertekend?

Wat deze tekening laat zien, is niet meer heer Bommel met zijn buurvrouw Doddel, maar we zien hier het echtpaar Bommel-Doddel, dat immers tweeëneenhalf jaar eerder in het huwelijk getreden was, aan het slot van ‘Het einde van eindeloos’. De door de echtelieden uitgesproken teksten passen daar heel mooi bij. De tekening werd gemaakt in het najaar van 1988, kort nadat Als dat maar goed gaat verschenen was, het laatste deel van de Bommelreeks van De Bezige Bij, met daarin ook dit laatste Bommelverhaal.

Als dit inderdaad Toonders laatste tekening van Doddeltje is, dan is het leuk om hier ook even Toonders allereerste tekening van Doddeltje te laten zien:

Deze maakte Toonder in 1958, dus precies dertig jaar eerder, als voorbeeld voor de potloodtekenaar van ‘Tom Poes en de Kiekvogel’: het verhaal waarin de buurvrouw van heer Bommel voor het eerst optreedt. Interessant voor wie zich altijd heeft afgevraagd wat voor dier Doddeltje nu is, is dat Toonder haar omschrijft als een ‘soort teddy-beer’.

Zelf dacht ik altijd dat zij een kat was, want in de latere verhalen is haar gezicht veel meer gaan lijken op dat Tom Poes – wiens plaats ‘naast Bommel’ ze uiteindelijk in feite ook inneemt. Hoewel ze op het laatst, tijdens het huwelijksmaal, naar mijn mening ook wel trekken heeft van Toonders eigen vrouw Phiny. Ook vanwege haar kapsel, dat dan zichtbaar is omdat ze bij deze mooie gelegenheid haar mutsje niet op heeft.

Oordeel zelf:

Overigens stelt Toonderbiograaf Wim Hazeu in zijn nawoord in Het geheim van Marten Toonder dat ‘Phiny, in het personage van Doddeltje gecamoufleerd, zo’n kleine rol speelt in de Bommelsaga’. Hij doelt daarmee op het feit dat er zo weinig vrouwen in Toonders verhalen voorkomen. Maar hij schreef ‘nu eenmaal liever over personen met wie hij in het dagelijkse leven niet goed kon omgaan’, zo schrijft Hazeu, in een artikel waarin veel interessante observaties langskomen over Toonders oeuvre.

Bovenstaande eerste potloodtekening van Doddeltje staat trouwens ook in Het geheim van Marten Toonder, net als een groot aantal andere eerste tekeningen van Toonder van personages uit zijn verhalen. Een heel aantal daarvan is nog nooit eerder gepubliceerd. Zoals ik eerder gemeld heb, zitten er sowieso zeker 125 nog niet eerder gepubliceerde originele tekeningen in dit Toonder-kunstboek dat op 1 november verschijnt, waarvan ik er in vorige nummers van BommelDingen enkele heb laten zien. Veel hiervan zijn ook afkomstig uit het Toonder-archief in het Literatuurmuseum. Zo zijn er in het hoofdstuk ‘Een creatieve uitbarsting’ een aantal prachtige pentekeningen opgenomen uit het begin van jaren vijftig, die nog niet eerder in gedrukte vorm verschenen. Dat hoort tot het mooiste wat Toonder tekende. En, opvallend: hier juist wél veel vrouwen…

Nieuwsgierig? Zoals ik vorige week al meldde, is er nog tot 6 oktober de mogelijkheid om het boek te bestellen en daarbij je eigen Bommelcliché uit te zoeken. Dat is nog ruim twee dagen. Als ik rondkijk tussen de clichés die nog beschikbaar zijn (dat kan hier), zie ik dat er nog steeds hele leuke tussen zitten…

Klaas Driebergen

website

Dit bericht is verzonden naar . Je ontvangt deze e-mail omdat je je voor ‘BommelDingen’ hebt aangemeld. Stuur deze e-mail gerust door aan mogelijke andere geïnteresseerden: zij kunnen zich eventueel aanmelden via deze link. Als je eerdere afleveringen hebt gemist, kun je die hier nalezen.

Afmelden
MailerLite