door Klaas Driebergen

‘Bommel en muziek’ blijkt een vruchtbaar onderwerp. Deel 8 alweer.

Verbazend, want Bommel zelf heeft op het oog toch weinig met muziek. Hij bespeelt geen muziekinstrument, gaat nooit naar concerten en wordt zelden aangetroffen met de radio aan. Geef hem maar een goed boek.

Toch beschreef ik vorige week hoe heer Bommel een popidool wordt in ‘Het Nieuwe Denken’. Tegen wil en dank, weliswaar. Hij wordt niet bepaald zachtzinnig in een grote trom geworpen, en de kreten en roffelgeluiden die hij vervolgens voortbrengt, worden geïnterpreteerd als muziek.

Iets vergelijkbaars gebeurt in ‘Heer Bommel en de antiloog’ (1982). Door in de kuil van de denker Krummknikker Kop op de Oerterp te gaan zitten en de ‘boodschap’ te herhalen die hij zodoende opvangt, levert Bommel de tekst die de jonge relschopper Belial verwerkt in een nieuw nummer:

Belial keerde de pan om en begon hem op geschoolde wijze met een tak te bewerken, terwijl hij springerige bewegingen maakte.
‘Bla bla boeah krum!’ riep hij uit. ‘Een nieuwe sound, hoor je wel? Daarvoor heb ik de Asmodees niet nodig. Ik zal het de Kromknikker noemen.’
Wammes begon hartelijk te lachen en sprong opgetogen achter de musicus aan.
‘Wat enigjes!’ riep hij uit. ‘Zing nog es wat.’
Dat liet de zanger zich geen tweemaal zeggen, en terwijl hij luidkeels het Kromknikkerlied inzette, begaf hij zich al schokkende de heuvel af, begeleid door het gegak van Wammes.

De zo ontstane muziek spreekt niet alleen Wammes Waggel aan, maar ook Joost, van wie we al vaker hebben gezien dat hij in huize Bommelstein de muziekkenner is. Maar zijn werkgever kan het minder goed waarderen.

‘En als ik mij verstouten mag, wil ik u even op de hoogte brengen van een nieuwe mors-popsound, die men ten gehore brengt. Een topper, met uw goedvinden, de Kromknikker genaamd. Ik ben maar een eenvoudig iemand, maar lekkere muziek kan mij toch wel bekoren. Ik wil het u niet onthouden.’
Zo sprekende zette hij het toestel aan, waarna het gekletter van de regen overstemd werd door zang en snarenspel. Heer Bommel luisterde echter niet. […]
‘Zet die radio af, Joost. Ik kan niet nadenken met dat blablageschreeuw achter me.’

Belial is, gezien zijn uiterlijk met hanenkam en laarzen, een soort punker. Zijn muziek kan dus goed een vorm van punkrock zijn: een ruigere en hardere vorm van rockmuziek, die in de tweede helft van de jaren zeventig ontstond. Bommels typering ‘blablageschreeuw’ wijst ook in die richting.

De benaming Mors-pop wekt wel wat naargeestige associaties op: het lijkt iets met de dood te maken hebben. De naam Belial is afkomstig van een demon. Belial behoort naar eigen zeggen tot de Asmodees, waarschijnlijk een muziekgroep, die zich ook naar de duivel vernoemd hebben. Namen die lijken te verwijzen naar wat meer duistere vormen van hardrock, zoals heavy metal. Maar daarvan kun je je nauwelijks voorstellen dat het Joost kan bekoren.

Typerend is dat het bij deze muziek amper gaat om de tekst (want die is betekenisloos) maar vooral om de ‘sound’ – die blijkbaar uit veel kabaal bestaat.

Opmerkelijk dat er in dit verhaal wederom, net als in ‘De feunix’ en ‘De Labberdaan’, een jongere door Tom Poes of heer Bommel aan een baan in de muziek geholpen wordt.

Het valt me op dat populaire muziek in de Bommelverhalen vaker uit een niet al te sterke tekst bestaat. Maar soms spreekt dat heer Ollie juist wél aan.

In ‘Heer Bommel en de transmieter’ (1973) dient zich bijvoorbeeld een zanger bij hem aan die een lied ten gehore brengt.

‘Moet je horen’, hernam de kunstenaar. Hij sloeg een akkoord aan en begon schreiend te zingen.
Op op op en op,
Vandaag ben je de top.
Fluit fluit fluit,
En morgen ben je uit.’
‘Goed, hè?’ vroeg hij, terwijl hij zijn instrument liet zakken. ‘Lekker diep, hè?’

Het lied maakt indruk op heer Bommel. ‘Kunstmuziek’, noemt hij het.

‘Fluit fluit, morgen ben je uit’, sprak hij, terwijl hij zich peinzend verwijderde door de avondstond. ‘Prachtig gezegd. Kunstig, hoor.’
[…] geruime tijd wandelde hij door de stille natuur, terwijl de pas gehoorde tophit hem door de gedachten speelde.
‘Op op op en op’, neuriede hij. ‘Vandaag ben je de top... Héél gevoelig werkelijk!’

Of neem die muziek die heer Bommel in ‘Heer Bommel en het spijtlijden’ (1980) tot zich neemt via een radiootje tijdens een wandeling door de natuur.

Voorzichtig draaide hij aan een knop, en tot zijn verrassing werd de stilte plotseling gevuld door regelmatig gedreun en een roepende klaagstem.
‘Toch wel gevoelig’, mompelde hij, het toestelletje aan het oor brengend om beter te kunnen luisteren.
‘... is er geen.
Altijd alleen...’
‘Knap, hoor. Hoe verzinnen ze het!’

Mooi is Toonders ironische woordgebruik voor de muziek uit het radiootje. Hij heeft het over ‘gezang en drumspel’, ‘gedreun’ en ‘gepop’.

Als heer Bommel op de vlucht slaat voor een doerak, hoort Kwetal ‘tot zijn verbazing een popgroep met grote snelheid […] naderen’, en terwijl Bommel achter een boom ‘naar adem lag te snakken, ging de radio voort met het uitstoten van maatvaste geluiden’.

Wat heer Ollie hier beluistert weet ik niet, maar het klinkt als een smartlap. Maar die kinderlijke bewondering voor het eenvoudige heeft wel wat.

*

19 augustus: dagtocht ‘Toonders jonge jaren’

Op vrijdag 19 augustus organiseer ik samen met Historizon een voorlopig eenmalige dagtocht naar Rotterdam, Scheveningen en Leiden: de plekken waar Marten Toonder zijn jeugd doorbracht en zijn carrière als striptekenaar begon.

Reis in september mee naar Toonders Ierland

Over twee maanden staat de volgende Marten Toonderreis naar Ierland gepland: van 12 tot 17 september 2022 hoop ik weer met een groep liefhebbers het land te bezoeken waar Toonder woonde en waarin hij de sfeer van het landschap uit zijn verhalen ervoer.

Een ‘droomreis’, aldus een van de deelnemers van een vorige reis. Er is nog plek!