door Klaas Driebergen

Met Sinterklaas in het land vroeg ik mij ineens af of het Sinterklaasfeest eigenlijk in Rommeldam gevierd wordt. Volgens mij heb ik de Goedheiligman nog nooit zien optreden in een Bommelverhaal.

Toch is er in elk geval één aanwijzing dat heer Bommel en Tom Poes niet onbekend zijn met dit kinderfeest, en wel in ‘Tom Poes en de doffe Doffer’ (1954). Heer Bommel is daarin aan het dichten geslagen nadat hij het oog heeft laten vallen op de freule Héloïse van Barneveldt. Als Tom Poes hem na een vakantietocht voor het eerst weer ontmoet, ontspint zich de volgende dialoog:

“‘Dag, heer Ollie!’ riep Tom Poes. ‘Hoe gaat het ermee?’
‘Eh... o! Dag, jonge vriend,’ zei heer Bommel afwezig. Hij schreef langzaam iets op een papier en schrapte het na enig peinzen weer door.
‘Ik pluk een bloem met gouden hart,’ prevelde hij.
‘Wàt doet u?’ vroeg Tom Poes ongerust.
‘Bonkend door een grote smart,’ vervolgde heer Bommel nadenkend.
‘Dat is erg,’ zei Tom Poes. ‘Maar het rijmt wel.’
Heer Ollie liet zijn potlood zakken en richtte zich waardig op.
‘Natuurlijk rijmt het!’ sprak hij uit de hoogte. ‘Ik dicht! En wanneer je op school je best had gedaan, zou je weten, dat een gedicht behoort te rijmen. Stoor me niet, jonge vriend, het is moeilijk!’”

Dat Tom Poes er inderdaad geen snars van begrijpt, blijkt wel uit zijn volgende opmerking:

“‘Schrijft u versjes?’ vroeg Tom Poes verbaasd. ‘Het is toch nog geen Sint-Nicolaas?’”

Inderdaad is het nog geen Sint-Nicolaas op het moment dat Tom Poes dit zegt, in de krant van 7 oktober 1954.

Meer van de Sint ben ikzelf niet tegengekomen in de Bommelsaga, maar ik houd me altijd aanbevolen voor tips voor andere verwijzingen naar de grote kinderweldoener. Wellicht ergens in Tom Poes Weekblad?

Elders in Toonders grote oeuvre duikt Sinterklaas wél op. Het meest interessant zijn de bijdragen die Toonder leverde aan de rubriek ‘Amsterdams Dagboek’ in Het Parool in de jaren zestig en zeventig. Hij maakte van 1962 tot 1972 tenminste acht keer een illustratie ten behoeve van de jaarlijkse Witte Bedjes-actie, waarbij geld werd ingezameld om kinderen in Amsterdamse ziekenhuizen en sanatoria te verblijden met een bezoek en een cadeautje van Sinterklaas. Deze actie was een initiatief van Parool-journalist Henri Knap, die onder de naam Dagboekanier de rubriek ‘Amsterdams dagboek’ vulde. Ook veel andere bekende tekenaars leverden gastbijdragen voor dit goede doel, teneinde de lezers op te wekken om maar gul te gireren.

Toonders eerste bijdrage voor de Witte Bedjes-actie verscheen op 1 december 1962. Hij tekende een Sint die (aldus Knap) ‘bij de schoorsteen zit te wachten, of u iets in zijn bisschoppelijke schoenen wilt doen’:

Het aardige is dat Toonder soms ook Bommel en Tom Poes inzette voor deze actie. Een erg leuke tekening vind ik bijvoorbeeld die van 30 november 1967, waarin Bommel uitgedost met staf en mijter het paard van Sinterklaas bestijgt:

Welbeschouwd is het natuurlijk merkwaardig: Bommel die, als beer met ruitjesjas, op een paard plaatsneemt.

Tot slot is er nog een andere Sinterklaastekening, die vandaag exact 67 jaar geleden verscheen in Haagse Post, op 29 november 1952. Het is de laatste van de reeks politieke prenten die Toonder in 1952 maakte voor dit opinieweekblad:

Zoals in al deze cartoons, en zoals in de Bommelstrip, laat Toonder hier dieren optreden om de mens en zijn eigenaardigheden te verbeelden en te becommentariëren. Net als in veel van de tekeningen staan de meeste dieren hier symbool voor specifieke landen: de Engelse buldog bijvoorbeeld, die op Bul Super lijkt, en de drie schaapjes die hier de Benelux vertegenwoordigen.

Behalve het paard. Dat staat niet voor een land, maar dat staat hier voor Sinterklaas, wiens staf hij vasthoudt. Frappant: het paard van Sinterklaas dat voor Sinterklaas speelt.

Deze ‘Sint’ brengt zakken vol ‘verdragen’ en manden vol wapentuig mee. Zaken waar de wereld van die dagen, met de koude oorlog volop in gang gezet, niet genoeg van leek te kunnen krijgen: het mondiale evenwicht werd erdoor bepaald.

Het is een van de prenten die zijn opgenomen in Het leven der dieren – De toestand in de wereld in dierencartoons, 1947-1952, dat eerder dit jaar verscheen.

Gisteren kreeg ik trouwens een mooie bespreking van Het leven der dieren onder ogen, verschenen in het septembernummer van De Boekenwereld. Recensent Henk Slechte sluit deze af met de volgende alinea:

“Dat De Boer en Driebergen meer zijn dan alleen Toonderkenners blijkt overduidelijk uit de inleiding en de verantwoording. Voordat de lezer begint aan de prenten en hun uitleg, krijgt hij een interessante en op Toonders werk toegesneden geschiedenis van het gebruik van dieren op satirische prenten. De verantwoording aan het eind van het boek geeft veel extra informatie over en afbeeldingen van de tijdschriften waarin de prenten stonden, de gebeurtenissen waarop ze slaan en de personen die er een rol in spelen. Hun portretten zijn vooral interessant, omdat ze de gelijkenis tussen de verbeelding door Toonder en de werkelijkheid laten zien. Voor de Toonderliefhebber zijn ook de vergelijkingen met diens andere werk interessant. Dit boek over Toonders bescheiden, maar interessante bijdrage aan de Nederlandse spotprent is – naast een mooie aanvulling op de publicaties over het werk van de tekenaar en taalkunstenaar – een kleine maar belangrijke bijdrage aan de geschiedenis van de Nederlandse spotprent.”

Dus als je nog een leuk Sinterklaascadeau zoekt… Voor jezelf of iemand anders, bijvoorbeeld iemand die in deze periode opgroeide, of iemand met historische belangstelling… Kijk even hier!

;-)