door Klaas Driebergen

Een nieuwe zwam ontdekt in de Bommelsaga… Of toch niet?

Pas nadat afgelopen jaar het boek Broddelboleten en trulzwammen verscheen, ontdekten mijn mede-auteur Machiel Noordeloos en ik dat er nog iets in ontbrak. We hadden een paddenstoelensoort over het hoofd gezien, die in een van de Bommelverhalen wordt vermeld.

Dat wil zeggen: in één uitgave.

Eén van de verhalen die we in ons boek bespreken is ‘De grijze kunsten’. Daarin zit de dwerg Wispel op een gegeven moment op een aan een boomstam groeiende zwam.

Dit is een komisch tafereel, omdat de neiging zich opdringt om te zeggen dat er hier letterlijk sprake is van een ‘elfenbankje’. Hoewel Wispel misschien wel geen elf is, maar toch: hij is lid van het Kleine Volkje, waartoe in de volkstraditie van Ierland ook de fairies behoren.

In de meeste publicaties van dit verhaal staat in de tekst onder dit plaatje vermeld dat Wispel ‘op een boomstam’ zit. Dat klopt natuurlijk feitelijk niet.

Toen de Bommelverhalen door uitgeverij Panda in de jaren negentig werden heruitgegeven in de prachtige reeks Heer Bommel. Volledige werken. De dagbladpublikaties, werden alle mogelijke inconsequenties zorgvuldig tegen het licht gehouden. Bijvoorbeeld als het beeld en de tekst met elkaar in tegenspraak zijn, zoals hier het geval is.

Het is begrijpelijk dat de redactie hier iets wilde aanpassen door in plaats van de ‘boomstam’ de naam van een paddenstoel te vermelden. Zij kwamen toen op de naam dennemoorder (in de oude spelling, dus zonder tussen-n). Dat is een werkelijk bestaande paddenstoelensoort, die er als volgt uitziet (foto Wikipedia):

Marten Toonder ging met dit wijzigingsvoorstel akkoord.

Toen wij ons boek voltooiden, hadden we dit verschil in tekst tussen de Volledige werken en andere uitgaven niet opgemerkt. Maar zoals dat altijd gaat bij het uitgeven van een boek: pas ná het drukken ontdek je nog details die je eigenlijk óók had moeten meenemen…

Toch is het de vraag of de door de Panda-redactie doorgevoerde correctie hier helemaal klopt. Is de hier afgebeelde paddenstoel wel een dennenmoorder? Welnu, voor dat soort vragen kun je natuurlijk bij uitstek terecht bij mijn oom Chiel, mijn mede-auteur, de paddenstoelenexpert.

Die zegt: een dennenmoorder kan het niet zijn, want deze groeit doorgaans alleen rond de voet van de dennen en nooit op ‘ooghoogte’, zoals hier het geval is. Op Toonders tekening zijn onder de hoed lamellen of plaatjes zichtbaar. Op grond hiervan is een veel betere kandidaat, zoals we ook al in de eerste druk van ons boek vermeld hadden, de doolhofzwam (foto Aldert Gutter):

Ook op de volgende tekening, een aflevering verderop, zijn deze plaatjes duidelijk zichtbaar.

Een elfenbankje is het trouwens ook niet. Elfenbankjes zijn dunner, met meerdere, dakpansgewijs geplaatste hoedjes (foto Wikipedia).

Enfin, dit alles was voor ons aanleiding om in de herdruk van Broddelboleten en trulzwammen het gedeelte over Wispels zwam aan te passen. Voor iedereen die de eerste druk heeft, zijn de gewijzigde pagina’s hier te downloaden. Wees gerust: verder is er vrijwel niets aangepast in de tweede druk.

Overigens verscheen er nog een positieve recensie van het boek op de boekenblog LeesKost, geschreven door Piet Windhorst:

[…] een heel boeiend en fraai boek […], een gouden greep voor de Bommelliefhebber. Het is prachtig uitgegeven met veel authentieke tekeningen uit de verhalen en fraaie illustraties van paddenstoelen.

Lees de rest hier.

Voor wie de tweede druk wil aanschaffen: dat kan natuurlijk in mijn webwinkel.