Het is alweer een maand geleden dat Arjen Lubach in zijn tv-programma uitgebreid aandacht besteedde aan supplementen in zijn vaste rubriek ‘Tot op de bodem’. Hij heeft kennelijk tot op de bodem uitgezocht hoe het met supplementen zit. Als we Arjen mogen geloven, hebben supplementen weinig waarde. De mensen die supplementen slikken, zouden onschuldige en goedgelovige mensen zijn, die ten prooi zijn gevallen aan de gladde verkooppraatjes van gehaaide marketeers. Omdat ik nog steeds vragen krijg of Arjen nu wel of geen gelijk heeft, besteden we deze week uitgebreid aandacht aan deze vraag.
Veel mensen nemen de standpunten van Arjen aan voor waarheid. Zijn items zien er gelikt uit en de antwoorden op zijn vragen komen overtuigend over. Daarbij wordt de lachknop, bekend van komedies zoals Friends, om de haverklap ingedrukt om de lachspieren te activeren. Maar wat blijft er over als we de feiten nagaan in de medische literatuur?
Arjen stoort zich enorm aan bekende influencers zoals Ruud Gullit en Arie Boomsma, die zich voor een grote som geld laten lenen om supplementen te promoten. Volgens Arjen zijn de wetenschappelijke bewijzen voor hun claims zwak en de doseringen vaak gevaarlijk hoog. Bedrijven zouden de mazen in de wet opzoeken om consumenten te misleiden en veel winst te maken. Hij geeft wel toe dat veganisten vitamine B12 nodig hebben, zwangere vrouwen foliumzuur en sommige mensen vitamine D.
Hebben we nu wel of geen tekorten? Volgens Arjen zou bijna niemand een vitaminetekort hebben in Nederland. Dit is ook volgens het Voedingscentrum het geval (1). Toch laat grondig Nederlands onderzoek zien dat in de winter zo’n 60% van de Nederlanders een tekort heeft aan vitamine D (2). Dat noem ik niet, zoals Arjen, ‘sommige mensen’, maar het merendeel van de Nederlanders. Daar komt bij dat zo’n 10% van de ouderen een tekort heeft aan vitamine B12 (3). De groep mensen die vlees laat staan, is de laatste jaren gigantisch gegroeid, waardoor er steeds meer mensen dagelijks een vitamine B12-supplement zullen moeten slikken (4). Een recente uitgebreide literatuurstudie toont aan dat veganisten naast vitamine B12 vaak ook nog tekort hebben aan omega 3, vitamine D, calcium, ijzer, zink en jodium, en dat vleeseters ook vaak een vitamine D-tekort hebben, maar daarnaast regelmatig onvoldoende calcium binnenkrijgen (5). Opvallend is dat een internationale studie meldt dat 95% van de kinderen en 68% van de volwassenen een tekort zou hebben aan lange-keten omega 3-vetzuren (6). Volgens een uitgebreide studie hebben Amerikanen vaak een tekort aan vitamines A, C, D, E, calcium, en magnesium (25-70%), terwijl slechts 3% voldoende kalium en 35% voldoende vitamine K binnenkrijgt (7). Het is aannemelijk dat de situatie in Nederland niet veel afwijkt. Ruim 70% van het voedsel in de Nederlandse supermarkten is sterk geraffineerd en bevat nauwelijks nog micronutriënten (8, 9). Geraffineerd voedsel levert vooral calorieën en geen micronutriënten (10, 11). Ongeveer de helft van Nederland is te dik (12). Opvallend is dat bij deze groep vaak nutriënttekorten wordt vastgesteld (13, 14). Volgens het nieuwste Nederlandse onderzoek haalt 70 – 80% van Nederland de aanbevolen norm voor groente en fruit niet (15, 16).
Chronische ziekten en geraffineerd voedsel Lubach zegt dus dat mensen geen supplementen nodig hebben omdat tekorten geen probleem vormen, maar supplementen zijn er niet alleen maar om tekorten op te lossen. Ze zijn er ook om te ondersteunen bij ziektes en aandoeningen. Volgens cijfers van de overheid, hebben 10,3 miljoen Nederlanders één of meerdere chronische ziektes (17). Dat is bijna 60% van Nederland. Volgens analyse van onafhankelijke wetenschappers kunnen bepaalde specifieke supplementen ondersteunend werken bij (chronische) ziektes (18). De claim dat supplementen onzin zijn omdat Nederlanders geen tekorten hebben, is dus erg kortzichtig.
Marketing Lubach heeft zeker gelijk dat er bij supplementen veel marketing komt kijken (19, 20, 21). Achter elk supplement staat een bedrijf, dat als doel heeft om winst te maken. In een klein land als Nederland bieden sommige winkels supplementen van honderden verschillende merken aan. Veel van deze merken maken gebruik van krachtige marketingtechnieken, anders raken zij ondergesneeuwd onder een enorme hoeveelheid andere merken. De documentaire Vitamania liet al zien dat de wereld van supplementen iets weg heeft van een slangenkuil en dat je waakzaam moet zijn voor slimme verkooptrucjes.
Doe je eigen onderzoek Geloof de verhalen van een verkoper nooit meteen en zoek onafhankelijke en betrouwbare onderzoeksbronnen op naar de werkzaamheid en effectiviteit van supplementen. Veel verkopers van supplementen nemen een loopje met de waarheid (22). Door zelf onderzoek te doen, kun je jezelf beschermen tegen het marketinggeweld en val je er niet langer aan ten prooi. Een goede Nederlandse website met onafhankelijke informatie over de werkzaamheid van supplementen met wetenschappelijke referenties is Orthokennis.nl.
Lubach maakt alternatieve geneeskunde vaker belachelijk Het is niet de eerste keer dat Lubach de alternatieve hoek te grazen neemt. Zo heeft hij foodies, alternatieve geneeswijzen en vaccinatiecritici er in het verleden al meerdere malen flink van langs gegeven (23, 24, 25). Ondertussen neemt hij het wel vaak op voor de farmaceutische industrie (26). Dezelfde farmaceutische industrie die bij uitstek bekend staat om hun dubieuze marketing en winstbejag (27, 28). Volgens huisarts en farmaco-epidemioloog Dick Bijl zijn de meeste medicijnen weinig effectief en geven ze ondertussen veel bijwerkingen (29). Sommige farmaceutische bedrijven kopen medicijnen op om de prijs te verhogen van € 46,- naar € 14.000 (30). De marketingmachine van Big Pharma is zo geraffineerd, dat ze al beginnen bij toekomstige artsen in hun studententijd (31, 32, 33). Het is hoogst opmerkelijk dat Arjen hierover in alle talen zwijgt.
Lubach: vooral een acteur, geen onderzoeker Arjen is geen wetenschappelijk onderzoeker, maar een cabaretier en presentator (34). Hij krijgt regelmatig veel lof en haat over zich heen, maar de vraag is in hoeverre hij verantwoordelijk is voor de inhoud. Hij vervult een rol als presentator en is geen onderdeel van de onderzoeksredactie (35). Het is goed mogelijk dat Arjen de tekst van de autocue opleest en dat de inhoud grotendeels van anderen afkomstig is. Wat de achtergrond en motieven zijn van deze redactie, laat zich raden: het gaat vooral om maximale entertainment voor de kijkcijfers. Zij doen dit heel goed, het programma trekt een miljoenenpubliek en staat bovenaan in de kijkcijferlijsten (36, 37).
De waarheid ligt in het midden Bij een optimaal voedingspatroon en een goede gezondheid zijn supplementen doorgaans overbodig, maar de realiteit is dat meer dan de helft van Nederland chronisch ziek is en een gebrekkig voedingspatroon heeft. Arjen benoemt terecht dat veel makers van supplementen een krachtige marketingmachine bezitten en dat de uitspraken van sommige influencers niet in lijn zijn met wetenschappelijke studies. Dat gegeven maakt supplementen niet waardeloos, want er zijn wel degelijk mensen met tekorten en er zijn ook mensen met chronische ziekten die een steuntje in de rug kunnen gebruiken. Er is veel wetenschappelijke informatie van hoge kwaliteit beschikbaar die de effectiviteit van supplementen aantoont. Doordat Lubach bijzaken sterk uitvergroot, blijven belangrijke hoofdzaken zoals het verbeteren van ons voedingspatroon of preventie van ziektes onderbelicht. Zijn items leiden niet echt tot een positieve verandering in voeding en leefstijl, iets dat een gemiste kans is.
Slotwoord Lubach is een cabaretier en kan op zeer humoristische wijze presenteren. Deze items zijn beslist geen ongekleurde samenvatting van de zoektocht naar de waarheid, het zijn sketches waarbij vooral gezocht wordt naar extremen en waarin zaken worden uitvergroot. Het gaat meer om het oproepen van emoties, met als voornaamste doel het laten lachen van de kijker. Toch zit er in humor vaak een kern van waarheid. Het kan zeker aanzetten tot nadenken, maar de informatie is sterk gekleurd, niet onderbouwd en niet volledig. Dus kijk de vermakelijke filmpjes zeker, lachen is heel goed voor de gezondheid, maar weet dat het geen loepzuiver beeld is van de waarheid.
|