3 lutego odszedł od nas profesor Leszek Kuźnicki, wybitny protozoolog, biolog komórki, ewolucjonista, zasłużony dla nauki w Polsce i na świecie, nauczyciel i wychowawca.

Profesor Leszek Kuźnicki urodził się 14 września 1928 w Łodzi. Tam też uzyskał maturę w XVI Państwowym Gimnazjum i Liceum (1946) oraz ukończył studia wyższe, najpierw w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego (1950), a potem Uniwersytecie Łódzkim (specjalność mikrobiologia, 1952).

Pracę badawczą rozpoczął w 1951 w Zakładzie Biologii Eksperymentalnej Uniwersytetu Łódzkiego, a od 1953 pracował w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN w Warszawie. Stopień doktora uzyskał w 1962 broniąc rozprawę p.t. „Badania nad odwracalną immobilizacją Paramecium caudatum wywołaną przez niektóre narkotyki i sole nieorganiczne”, którą wykonał pod opieką profesora Jana Dembowskiego. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1969, tytuł profesora nadzwyczajnego w 1974, a profesora zwyczajnego w 1988. W 1976 został wybrany członkiem korespondentem PAN, a w 1989, członkiem rzeczywistym.

W latach 1973-77 prof. Leszek Kuźnicki pełnił funkcję zastępcy Sekretarza Wydziału II Nauk Biologicznych PAN. Był przewodniczącym Komitetu Cytobiologii (1975-80), Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej (1984-90) oraz Rady Naukowej w Instytucie Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN (1978-81). Od 1993 profesor Kuźnicki był przewodniczącym Komitetu Prognoz - Polska 2000 Plus. Prof. Leszek Kuźnicki był również członkiem Prezydium PAN (1984 – 1998), wiceprezesem i sekretarzem naukowym PAN (1990-92), a następnie dwukrotnie (1993-95, 1996-98) prezesem Polskiej Akademii Nauk.

Profesor Leszek Kuźnicki wykazywał znaczną aktywność w międzynarodowych organizacjach naukowych, w szczególności w International Commission of Protozoology, której członkiem był od 1975. Wprowadził PAN w poczet członków Europejskiej Fundacji Naukowej (Strasburg) i był członkiem Rady Wykonawczej tej organizacji (1991-96). Uczestniczył w powstawaniu Zrzeszenia Europejskich Akademii Nauk - Allea (1991). Przyczynił się walnie do powstania w Warszawie Międzynarodowego Instytutu Biologii Komórkowej i Molekularnej (UNESCO-PAN). Od 1978 przewodniczył Radzie Redakcyjnej międzynarodowego kwartalnika Acta Protozoologica.

W latach 1970-1990 prof. Kuźnicki kierował pracownią Fizjologii Ruchów Komórkowych, jednocześnie aktywnie uczestnicząc w życiu Instytutu. W latach 1968-1973 pełnił funkcję zastępcy dyrektora ds. ogólnych; w latach 1973-1975, zastępcy dyrektora ds. naukowych; a w okresie 1976-1981 był wiceprzewodniczącym Rady Naukowej Instytutu. Był współzałożycielem Fundacji Marcelego Nenckiego Wspierania Nauk Biologicznych gdzie od jej powstania (2012) pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady Fundatorów i Rady Fundacji.

Profesor Leszek Kuźnicki pracował eksperymentalnie w dziedzinie protozoologii, a teoretycznie zajmował się ewolucjonizmem. W latach 1951-1981 jego zainteresowania naukowe koncentrowały się wokół poznania mechanizmów odporności, ruchu i pobudliwości orzęsków i wiciowców. Wraz z Andrzejem Grębeckim ustalił prawidłowości toksycznego działania jonów na Paramecium caudatum, opracował metody immobilizacji orzęsków wodzianem chloralu i jonami niklowymi, które były szeroko stosowane w laboratoriach na świecie oraz wskazał na mechanizmy warunkujące kluczową rolę jonów wapnia w reakcjach ruchowych wiciowców i ameb.

Analizy ruchu rzęsek komórek poruszających się w roztworach o podwyższonej lepkości doprowadziła do sformułowania wraz z T. Jahnem i Jamsem R. Fonsecą tezy, że rzęski pierwotniaka pracują w postaci fali spiralnej, wędrującej od podstawy do wierzchołka (1968). Wraz z Jerzym Sikorą opracował nową technikę rejestracji ruchu cytoplazmy u Paramecium oraz wysunął hipotezę o aktynomiozynowym mechanizmie napędowym (1970-73). Z synem Jackiem i Witoldem Drabikowskim wykrył kalmodulinę u ameb, wiciowców i śluzowców (1977). Na podstawie badań ultrastrukturalnych i fizjologicznych (1980-90) wysunął wraz z Ewą Mikołajczyk hipotezę, że zmiany kształtu ciała euglen są wywołane skurczem ciągłej warstwy fibrylarnej, która jest aktywowana za pośrednictwem wici. Z Krzysztofem Łazowskim wyznaczył widma czynnościowe światła aktywującego reakcje fotofobowe i fototaktyczne u Amoeba proteus (1985-91) oraz sugerował udział tego samego receptora dla obu reakcji. Pod jego bezpośrednim kierunkiem wykonano 10 doktoratów.

Prof. Kuźnicki napisał szereg publikacji, w tym artykuły, monografie i podręczniki z zakresu ewolucji, historii, metodologii i organizacji nauki oraz prognostyki.

Za swoje osiągnięcia naukowe i organizacyjne był wielokrotnie nagradzany wyróżnieniami i odznaczeniami państwowymi (m.in. Złoty Krzyż Zasługi, 1957; Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 1972; Krzyż Oficerski OOP, 1988; Komandoria Zasługi Republiki Włoskiej, 1996; Krzyż Komandorski z Gwiazdą OOP, 1998; Medal im. Jędrzeja Śniadeckiego, 2000).

Profesor Leszek Kuźnicki we wspomnieniach osób znających i współpracujących z Nim był człowiekiem skromnym, twórczym i pracowitym, człowiekiem otwartym na problemy osób, z którymi współpracował. Zawsze służył radą i pomocą. Kierował się w życiu prostymi zasadami, takimi jak uczciwość, prawość i przyzwoitość.

Będzie nam Go bardzo brakowało.

Współpracownicy