Hi ,

Ik fiets in een stevig tempo. Weer net iets te laat van huis vertrokken. Ik heb ’s avonds iemand te eten, moet nog boodschappen doen en wil ook nog paar baantjes trekken.

Na enkele minuten word ik op een rustige wijze door een oudere man op zijn e-bike ingehaald. Heel langzaam schuift hij links mijn beeld in. Ik dreig in deze race het onderspit te delven. 

‘Hé, dat is niet eerlijk!’, zeg ik en ik kijk hem met een brede grijns aan.

‘Mijn leeftijd speelt natuurlijk ook mee.’, brengt hij meteen in verweer. 

Je ziet dat hij veel buiten is: gebruind en gezond lichaam naast zijn borstelige wenkbrauwen, grijze haren en gerimpelde huid. Ik zie nu ook ineens die heldere blik in zijn ogen. 

‘Ik vermoed dat u er jonger uitziet dan u werkelijk bent.’

‘Raad u eens?’, zegt hij op een jongensachtige toon. Hij lijkt net als ik van ons onderonsje te genieten.

‘U bent toch zeker in de 70.’

‘Over een paar weken word ik 80.’

‘Nog 20 jaar te gaan!’, roep ik vol enthousiasme. ‘U ziet er nog jong en energiek uit. Dat moet lukken.’

‘Dat weet ik niet hoor. Je moet maar geluk hebben.’

Hij fietst nu in mijn tempo en een moment later hoor ik de achtergrond van zijn gedachte: ‘Van buiten zie ik er misschien vrolijk uit, maar vanbinnen voel ik verdriet. Ik kom net vanuit het hospice. Mijn vrouw ligt daar.’

Ik schrik, hou mijn benen even stil en antwoord: ‘Wat ongelofelijk verdrietig om te horen.’ 

Hij wacht ook even: ‘Ja, zo is het leven.’

‘Dat kan wel zo zijn’, protesteer ik en ik probeer iets tegen deze dooddoener in te brengen. ‘Maar u heeft zich tot dat verlies te verhouden. Voor u is het misschien zelfs wel lastiger dan voor uw vrouw. U blijft met dat enorme gemis achter.’

Het is even stil tussen ons. Hij kijkt verdrietig voor zich uit terwijl we het hoge tempo blijven aanhouden. Ik verbreek na enige tijd de stilte: ‘Ik weet niet zo goed wat ik moet zeggen.’

Hij vertelt vervolgens over haar ziekbed, hun relatie en de liefde. Ze ontmoette elkaar 20 jaar geleden na zijn scheiding en over enkele maanden zijn ze twaalfenhalf jaar getrouwd. Ze zouden het groots vieren. Ruimte afgehuurd, familie en vrienden uitgenodigd: ‘Dat gaat allemaal niet door. Ik heb alles afgezegd.’

‘Wat ongelofelijk verdrietig’, hoor ik mezelf voor de tweede keer zeggen. “Zeker omdat u zo in de herfst van uw leven weer de liefde heeft gevonden.”

We blijven fietsen en praten. Dat hij haar elke dag bezoekt, maar niet meer die twee keer per dag zoals in het ziekenhuis. Hij heeft ruimte nodig: ‘Anders ga ik eraan onderdoor. Dat vindt ze prima hoor. Zij heeft zich meer met de dood verzoend dan ik.’ 

Hij vertelt over hoe verlies op deze leeftijd in het leven speelt. Het wegvallen van familie en vrienden. Het raakt me daar op het fietspad langs de heide en ik wil hem iets van comfort geven. ‘Heeft u “Eindeloos bewustzijn” gelezen?’, vraag ik hem.

‘Nee, ik ben niet zo van het spirituele.’ 

‘Het gaf mij rust over de dood’, vertel ik hem. ‘Misschien fijn om te lezen. Het is door een cardioloog geschreven.’ Voeg ik op het einde eraan toe om hem toch echt te overtuigen.

‘Fijn dat we het er even over kunnen hebben.”, vervolgt hij even later. ‘Het is zo raar weet je. Veel mensen durven er niet over te praten. Zelfs enkelen die dicht bij me staan. Ze stellen geen vragen en sommigen vermijden me zelfs.’

‘Ik weet het. Mensen zijn wellicht bang. Misschien raakt uw verdriet hun eigen verdriet en zijn ze bang om dat te voelen. En sommige mensen zijn ze gewoonweg niet in staat om met deze emoties van anderen om te gaan. Niet iedereen kan dat.’

We kletsen nog wat. Het voelt vertrouwt terwijl we nog geen 10 minuten met elkaar hebben gesproken. Na een tijdje slaat hij af. Ik zie hem wegfietsen. Zo langzaam als hij verscheen. Zo snel is hij verdwenen. Ik wens hem sterkte en het beste.

“Bedankt! Het ga je goed”, roept hij als hij wegfietst.

En zo eindigt die ontmoeting op de fiets ergens in de laatste week van augustus. 

Het vinden van rust
Toen ik het boek Eindeloos bewustzijn las, ontstond er bij mij meer rust bij de dood. En ook een soort van nieuwsgierigheid bij het avontuur dat ons misschien wel te wachten staat. We gaan misschien op reis naar een plaats die door mensen die nabij de dood zijn geweest als enorm liefdevol en een plek van ongekende wijsheid wordt omschreven. Het brengt rust. De cardioloog Pim van Lommel en schrijver van Eindeloos bewustzijn zegt: “Er is geen leven na de dood, maar wel continuïteit van bewustzijn.” Die gedachte aan zo'n prachtige plek geeft iets van comfort. Iets van die comfort wilde ik deze man ook geven. 

EINDELOOS BEWUSTZIJN

EEN BOEK OVER NABIJ-DE-DOODERVARINGEN

Eigen manier
Iedereen heeft zijn eigen manier om met gemis en verlies om te gaan. Ieder zoekt zijn eigen weg. Vaak dragen mensen oplossingen aan. Ook ik merkte in deze ontmoeting dat ik mijn rust met de dood met deze vriendelijke man wilde delen. Het is mijn instinctieve reactie om het verdriet van de ander te verzachten die ik dan niet onder controle heb. Die onbewuste beweging uit de eerste jaren van mijn leven om – na de dood van mijn vader – emotioneel voor mijn moeder te zorgen, komt dan nog steeds bij een verlies of gemis automatisch naar boven. Luisteren is een betere optie. 

Ruimte en licht
Verlies heeft iets van ruimte en licht nodig. In die ruimte, de aandacht en met het verdriet kunnen zijn, krijgt het langzaam lucht om te transformeren tot iets waartoe je je op een liefdevolle manier kunt verhouden. Het transformeert van iets rauws dat pijnlijk open ligt tot een bron van liefde. Zo werkt het in ieder geval voor mij. 

De mooiste herinneringen
In het afscheid en de rouw komen vaak de meest plezierige en liefdevolle herinneringen naar boven. Ook nu weer. Afscheid en rouw heeft een directe verbinding met die plezierige momenten van weleer. 

Vragen
Het is meestal fijn om die momenten te delen. Daarom stel ik vaak vragen. Door de ander iets te laten delen en met aandacht en je hele zijn te luisteren en vol aanwezig te zijn, ontstaat er een intieme verbinding. Dat zag je ook in deze ontmoeting. De kans is dan dat er een gevoel van dankbaarheid en iets van betekenis ontstaat: het verhaal en het verdriet mag worden gezien, gehoord en gedeeld. 

Leren om afscheid te nemen en levenszin te vinden
Het met aandacht afscheid nemen is een manier om een betekenisvol leven te leiden. Verlies is een onderdeel van ons leven waar we allemaal mee moeten leren omgaan. Ik vind het een vaardigheid die we aan onze kinderen dienen mee te geven. Het betekent dat je na elk afscheid en een stevig potje rouw opnieuw levenszin kunt vinden. 

Rituelen, aandacht en verbinding helpen
Niet voor niets wordt door religies en oude culturen afscheid in krachtige rituelen gehuld. In op rituele wijze loslaten en iets van gezamenlijke verbondenheid ervaren, kan het verlies op een aandachtige manier worden doorvoelt. Om uiteindelijk weer iets nieuws vast te grijpen.

Workshop: afscheid en de relatie met levenszin
En als je dat niet zo goed hebt geleerd of je wilt hulp bij een verlies of gemis dan is het verstandig om daar aandacht aan te besteden. Een deel van die pilaren uit afscheidsrituelen gaan we in deze workshop gebruiken. 

WORKSHOP: AFSCHEID EN DE RELATIE MET LEVENSZIN

OP RITUELE WIJZE AFSCHEID NEMEN EN HET VINDEN VAN EEN NIEUWE WEG

Meer achtergrond
Wil je meer achtergrond over omgaan met verlies, afscheid en rouw? Lees, kijk of luister dan onderstaande inspiratie en artikelen bij dit belangrijke onderdeel van ons leven. Of bekijk de collecties over afscheid, rouwen en betekenis. Of kom naar een van de wandelingen de komende maanden. Die staan ook in dat teken. 

MEER OVER AFSCHEID, ROUW & VERLIES

VOOR MEER ACHTERGROND

AFSCHEID, VERLIES, GEMIS EN ROUW

THEORIE, MODELLEN EN GEDACHTEN

OMGAAN MET VERDRIET: LEES, LUISTER EN KIJK

BOEKEN, MUZIEK, PODCASTS, FILMS, DOCU'S EN VIDEO’S UIT DE COLLECTIE 

Klik op de afbeelding en ga naar het betreffende artikel

HET JAAR GOED AFSLUITEN EN 2024 GOED BEGINNEN

WANDELINGEN OVER LOSLATEN, AFSCHEID EN EEN NIEUW BEGIN

Klik op de afbeelding en krijg meer zicht op het leiderschapsprogramma en de effecten op je dagelijks leven 

Tijd om afscheid te nemen
Dit is ook de periode van het jaar om afscheid te nemen en los te laten. De winter nadert en alles wordt kaal. De wandelingen van november, december en januari zullen in het teken van dit thema te staan. Het is de weg naar de diepe stilte zodat er straks in februari weer iets moois kan worden geboren. 

Lees meer ❯

NOW PLAYING

EEN TRACK VOOR DE HERFST

Klik op de afbeelding en luister naar Ora van Chiara Civello over afscheid.!