Deze ‘Woo’ is vorig jaar mei in werking getreden als opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). De Woo bevordert een open overheid door de openbaarheid van overheidsinformatie.

Interessant is dat met de komst van de Woo bij wet het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding is ingesteld. Het ‘ACOI’ heeft als een van zijn taken het bemiddelen en adviseren bij klachten over de afhandeling van Woo-verzoeken van journalisten, wetenschappers en anderen met een beroepsmatig belang bij de Woo (zie https://www.acoi.nl/). De bemiddelaars die zijn verbonden aan het Adviescollege hebben een missie: het bevorderen van de open overheid.

Bemiddelen voor de openbaarheid dus!

De Woo en de instelling van het ACOI illustreren de trends om bij (dreigende) conflicten eerder om tafel te komen, anders om te gaan met klachten, mensen werkelijk te horen en procedeergedrag terug te dringen.

Trends die we ook terugzien in de praktijkvoorbeelden in deze nieuwsbrief.
Neem het rapport ‘Industrie en Omwonenden’ van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.
Neem het Programma Burgergerichte Overheid.
Neem de inzet van de eigen mediator bij Waterschap Rivierenland om conflicten met ‘ingelanden’ op te lossen.

Welke andere waterschappen hebben een eigen mediator in dienst en hoe lossen waterschappen conflicten op andere manieren op?

Wij wensen je veel plezier met het lezen van deze nieuwsbrief. Graag horen wij van andere praktijkvoorbeelden waarin bemiddelen voor de openbaarheid zichtbaar is.

Hans Bekkers,

Voorzitter SMRO

Verslag intervisie 28 maart ‘Programma Burgergerichte overheid’ met Ilse Dresscher en Anna Linmans van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.

De menselijke maat is cruciaal in conflicten met de overheid

Thema
Ilse Dresscher en Anna Linmans van het Ministerie van Justitie en Veiligheid waren uitgenodigd om het programma toe te lichten en met ons aan de hand van een specifieke casus te bespreken. Zij zoeken vanuit het programma naar stimulans voor de toepassing van mediation in conflicten tussen burger en overheid en dan vooral bij meerpartijengeschillen en voor hen was het interessant. Waar lopen wij in de praktijk tegenaan en wat is volgens ons nodig om mediationvaardigheden en mediation een stevigere plek te geven in contacten tussen burger en overheid. Dat was het vertrekpunt van deze intervisiebijeenkomst in Utrecht.

Over het programma

Het deelprogramma Burgergerichte overheid, onderdeel van het programma Stelselvernieuwing rechtsbijstand (MinJenV) stimuleert en faciliteert gemeenten en uitvoeringsorganisaties om meer burgergericht te werken, zowel in dienstverlening als in de toepassing van wet- en regelgeving. Zo kunnen onnodige geschillen tussen burger en overheid en daarmee onnodige procedures binnen het bestuursrecht voorkomen worden; wat op zijn beurt weer bijdraagt aan het versterken van het vertrouwen tussen burger en overheid.

Burgergerichte overheid laat daartoe meerdere pilots uitvoeren en is bezig met de uitvoering van het project Procedeergedrag overheid: via de methodiek van opgavegericht werken zijn problemen en oorzaken in kaart gebracht en wordt nu gewerkt aan een ambitie en interventiestrategie. Ilse en Anna vertelden ons meer over de activiteiten van het deelprogramma en namen ons mee in de probleem- en oorzakenanalyse.

Mediation zou binnen het bestuursrecht onbekend en onbemind zijn. Wel lijkt mediation zich beter te lenen voor meerpartijengeschillen dan tweepartijengeschillen.

Aan de hand van een actuele casus in Limburg over de afhandeling van mijnbouwschade hebben we met elkaar besproken waar wij als mediators in de praktijk tegen aan lopen.

Het gaat daarbij om de meerpartijen problematiek die in toenemende mate in Zuid-Limburg (oostelijke en westelijke mijnstreek) ontstaat met omgekeerde mijnschade. Hoe gaat de overheid de komende jaren hierop, gelet op de toeslagenaffaire en de afhandeling van mijnbouwschade in Groningen hierop acteren en hoe kan mediation hier een helpende en verbindende rol in spelen.

We bespraken vragen zoals, hoe om te gaan met machtsverschillen tussen overheid en slachtoffer, met welk mandaat zit ‘de overheid’ aan tafel, welke afspraken zijn te maken over rechtszekerheid en vele andere. We concluderen dat het van belang is dat mediation en mediationvaardigheden al vanaf een heel vroeg moment nodig zijn en dat maatwerk, de menselijke maat en ruimte voor persoonlijke omstandigheden cruciaal zijn voor een goede afhandeling.

Verslag intervisie 6 juni ‘waterveiligheid’ met Miriam Hulshof van Waterschap Rivierenland en Mark van Kruining van de Unie van Waterschappen

Spanningen in de buitenruimte, en de veelheid aan belangen

Thema: spanningen in de buitenruimte

Mark van Kruining belicht het thema ‘spanningen in de buitenruimte’ vanuit het perspectief van de waterschappen. Door toenemende klimaatverandering neemt extreem weer toe. Wateroverlast, waterveiligheid en problemen met droogte zijn onderwerpen waarvoor de waterschappen bijdragen in oplossingen om de omgeving meer weerbaar te maken. Voorbeelden die hij noemt zijn het aanleggen van waterbergingen en zorgen voor dijkversterking. De toenemende druk op de ruimte en een steeds mondiger samenleving vraagt volgens Mark om het inzetten van mediation om een gezamenlijke aanpak mogelijk te maken.

Miriam licht in haar inleiding toe welke rollen de waterschappen en waterschap Rivierenland in het bijzonder heeft. Met ruim 500 km aan dijken en de opgave om de dijken veilig te houden, is dijkversterking en de daarmee samenhangende grondverwerving een belangrijk onderwerp waarover het waterschap met de grondeigenaren langs de dijken (private huizenbezitters, bedrijven) steeds goede afspraken wil maken. Zij blijven immers buren. Toch leidt dat met regelmaat tot spanningen. En welke rol kan je daarin als mediator vervullen? Hoe ga je om met de verschillende belangen en hoe zorg je voor vlotte voortgang.

We bespreken een door Miriam ingebrachte casus volgens de Roddelmethode. Als mediators hebben we uiteraard veel vragen aan Miriam en voor elkaar. En samen schetsen we een palet aan zaken die van belang kunnen zijn in deze zaak, maar die voor iedereen weer inspiratie geven voor andere mediations. Zo leidt de intervisie tot waardevolle inzichten voor alle deelnemers.

Op 13 april 2023 heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) het rapport ‘Industrie en Omwonenden’ gepubliceerd. Met dit rapport rondt de OvV het onderzoek af naar de wijze waarop burgers in Nederland worden beschermd tegen de risico’s van soms jarenlange schadelijke industriële uitstoot en lozingen. Blootstelling aan industriële stoffen kan schade veroorzaken aan de gezondheid. Onderdeel van het onderzoek is de vraag in hoeverre rekening wordt gehouden met gezondheidseffecten voor omwonenden bij het toestaan en controleren van langdurige industriële uitstoot. 

Drie casussen onderzocht
De Raad heeft drie casussen onderzocht waarover bij omwonenden onrust bestond, maar die qua type industrie en regelgeving verschillen. Het gaat om de situaties rondom Tata Steel (IJmuiden), Chemours (Dordrecht) en APN (Nijmegen). De OvV concludeert dat verbetering op meerdere vlakken noodzakelijk is voor de bescherming van de gezondheid van omwonenden. Daarbij zijn zowel de bedrijven zelf als de betrokken overheden aan zet. Hiertoe zijn acht aanbevelingen gedaan, aan de onderzochte bedrijven, VNO-NCW , de bevoegde gezagen, het RIVM en aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Vertrouwen tussen bewoners, overheid en het bedrijfsleven onder druk
Een belangrijk onderwerp dat in dit rapport aan de orde komt gaat over 'vertrouwen' tussen bewoners, overheid en het bedrijfsleven. Het rapport signaleert dat dit vertrouwen onder druk is komen te staan. Het beperkte vertrouwen komt onder andere voort uit de reactie van bedrijven en overheden op vragen en klachten. Uit de onderzochte casussen komt naar voren dat omwonenden in veel gevallen geen bevredigend antwoord krijgen op hun vragen en zorgen. Een vaak gegeven reactie van zowel de bedrijven als de verschillende overheden is, dat het overgrote deel van de stoffen die de onderzochte bedrijven uitstoten (ruim) beneden de op dat moment geldende gezondheidsnormen blijft, en daarmee voldoen de bedrijven aan de vergunning. Voor omwonenden die hinder ervaren en die zorgen hebben over hun gezondheid is een dergelijke reactie niet altijd overtuigend. Dit draagt bij aan blijvende ongerustheid onder omwonenden, die bij nieuwe vormen van hinder wederom klachten indienen en zorgen uiten. Het gevoel van ongerustheid wordt versterkt door berichten in de media over zaken die niet goed gaan bij de betreffende bedrijven en overheden. Zo wordt in mediaberichten regelmatig de aandacht gevestigd op vergunningen die niet actueel zijn, tekortschietende monitoring van vergunningen, en op onjuiste of incomplete emissiecijfers.

Een brug slaan tussen de systeemwereld en de leefwereld
Vanuit het perspectief van de mediator onderstreept dit rapport het belang dat bedrijven en overheden in goed contact staan met bewoners. Luisteren naar de zorgen die bewoners hebben en aansluiting vinden bij hun zorgen en taal. Het rapport zet al veel in beweging, na het zomerreces zal dit rapport inhoudelijk besproken worden in de Tweede Kamer en lessen worden nu al getrokken. De relatie tussen systeemwereld en leefwereld is met dit rapport goed op de kaart gezet.

Laat ik starten met een persoonlijk verhaal, de foto verwijst er al naar. Een innerlijk conflict met mijn fluit. Een super populair instrument in de jaren 80, en ook ik viel als jong volwassene voor de charme hiervan. Daar bleek ik zowaar goed in te zijn en mijn docente startte het gesprek over het conservatorium. Dat was me echt een brug te ver, maar zeker strelend om te horen.

Tijden veranderen soms snel, en op het moment dat ik op mijn 19^e uit huis ging was de fluit een vlek op mijn identiteit. Ik schaamde me diep voor de fluit en heb de fluit ‘aan de wilgen gehangen’. En die hing daar een heerlijke 28 jaar, waardoor ik eigenlijk was vergeten dat ik überhaupt een instrument kon bespelen.

Knipoog aan een innerlijk conflict
Elk jaar gaan we naar Buitenkunst en elk jaar ervaar ik een spijtig gevoel, dat ik niet in een band kan spelen, en opeens, dit jaar, kwam de fluit terug in mijn herinnering. Na veel schroom overwonnen te hebben, stiekem alleen thuis geoefend op de toonladders, grappen te hebben geïncasseerd van mijn lieve gezin en vrienden, heb ik besloten om de fluit mee te nemen. En heb ik meegespeeld in een Reggae band, onder gejuich van mijn gezelschap. De foto is een knipoog naar dit innerlijk conflict en een cadeau aan mijn ouders, die destijds krom hebben gelegen om de fluit af te betalen.

Geen conservatorium dus, maar Fysische Geografie aan de universiteit van Utrecht. Fysisch Geografen zijn systeemdenkers. Wij analyseren het landschap of specifieke landschapsvormen vanuit verschillende perspectieven en leggen verbanden. Een mooi vakgebied, met mooie paralellen met het vakgebied mediation. Een kwestie kent altijd verschillende actoren en perspectieven en het is zaak om die goed in beeld te krijgen in een verkennende fase.

Conflictmanagement en beleidsadvisering
Natuurlijk heb ik overwogen om aardrijkskunde docent te worden, dat lijkt me een prachtig vak, maar mijn pad liep anders. Ik werk met veel plezier als strategisch beleidsadviseur en team coördinator Gezonde Leefomgeving voor de provincie Noord-Holland. Mijn motivatie is groot om in Noord-Holland de leefomgeving van bewoners centraal te stellen en te verbeteren. Als bevoegd gezag hebben we hier ook instrumenten voor (zoals Vergunningverlening – Toezicht en Handhaving) die we zo optimaal mogelijk inzetten. Toch is dat niet toereikend, we moeten werken met de nationale wet- en regelgeving en gezondheid is niet het enige belang dat wordt meegewogen in het vaststellen van milieunormen. Dit leidt tot grote frustratie van inwoners van zogenaamde hoog belaste gebieden. Het meest sprekende conflict speelt zich af in de regio IJmond, waar de uitstoot van Tata Steel leidt tot een slechtere gezondheid, heel veel overlast en hinder en vooral heel veel zorgen over gezondheid.

Bewoners hebben recht op een overheid die hen beschermt tegen de uitstoot van industrie, dat bevestigt het OVV (Onderzoeksraad voor de Veiligheid) rapport ‘Industrie en Omwonenden’, dat in april is uitgekomen. Mijn vaardigheden als mediator zet ik optimaal in om conflicten, waar de provincie Noord-Holland onderdeel van uitmaakt, te de-escaleren door conflictmanagement mee te nemen in beleidsadvisering.

Netwerken en kennis uitwisselen met SMRO
Als mediator heb ik mijn eigen bedrijf, als ZZP-er. Ik neem mediations aan op het snijvlak van systeemwereld ( vaak overheden) en leefwereld (belangenorganisaties, individuele bewoners). Lid zijn van de stichting Mediation Milieu en Ruimtelijke Ordening helpt me om mijn netwerk op te bouwen, kennis uit te wisselen, intervisie te plegen en geïnspireerd te raken. Daarnaast werk ik veel samen met het Centrum voor Conflicthantering en draai ik als mediator mee in de pool, die mediations begeleidt tussen de Belastingdienst en gedupeerden van de Toeslagenaffaire. Het is prachtig werk en ik ben trots dat ik als mediator een bijdrage kan leveren aan dit systeemherstel. Gedupeerden zitten vaak na jarenlange strijd voor het eerst met mensen van de Belastingdienst aan tafel, kunnen hun verhaal eindelijk doen, worden gehoord en erkend in hun leed en de mediations leiden doorgaans tot goede afspraken en duidelijkheid.

Dagelijks kom ik in contact met serieuze zaken, als beleidsadviseur en mediator. Dat ervaar ik soms als veel verantwoordelijkheid. Het helpt me dan om in mijn vrije tijd speelsheid op te zoeken: improvisatietoneel, musea bezoeken, reizen, mijn gezin uiteraard: voeding voor mijn ziel. En niet onbelangrijk, met de nodige moed om kwetsbaar te zijn en zelfspot toe te passen. Te zien ook in de foto met de fluit!

Ik geef het stokje over aan Hanneke Puts, want ik vind het leuk om haar in het zonnetje te zetten!

Intervisie data 2023
(16.30 – 19.30 uur), thema’s volgen:

• 20 sept 2023: “Stikstof met Provincie Noord-Holland”
  
• 13 nov 2023
• 23 november 2023 : Studiedag

Externe bijeenkomsten

• 5 oktober 2023: Dag van de Omgevingswet
• 30 oktober - 3 november 2023: Week van de Mediation

Bekijk hier de volledige SMRO-agenda

Een bijeenkomst doorgeven?

Als u een bijeenkomst toe wilt voegen aan de volgende nieuwsbrief kunt u een e-mail richten aan Carleen Mesters.

Voor meer informatie over Stichting Mediation in Milieu en Ruimtelijke Ordening kunt u ons een email sturen of telefonisch contact opnemen met Carleen Mesters of met een van onze mediators. 

E-mail: info@mediation-mro.nl
Tel: 06-2150 8914
​
U kunt voor meer informatie natuurlijk ook terecht op onze website:
www.mediation-mro.nl