door Klaas Driebergen

Vorige week vierden we de tachtigste geboortedag van Tom Poes. Daar was enige aandacht voor in de kranten, zoals ik toen meldde.

Een lezer van Bommeldingen wees mij erop dat ook het spelprogramma ‘Per seconde wijzer’ op dinsdag de 16de aanhaakte bij deze historische datum. Je kunt de bewuste aflevering hier terugkijken.

In de kijkersvraag aan het begin van de uitzending werd gememoreerd dat Marten Toonder op 16 maart 1941 ‘een stripreeks rondom een witte kater’ introduceerde. De vraag luidde: ‘Wat is de naam van die kleine slimme, rechtop lopende witte kater?’

In de twaalfde minuut gaf presentator Erik Dijkstra het welbekende antwoord. En hij voegde er nog enkele wetenswaardigheden aan toe: ‘Die stripreeks werd vertaald in meer dan dertig talen. Maar in al die boeken is Tom Poes de enige die nooit kleren aan heeft. Dat is iets om even over na te denken…’

Dat heb ik dan maar even gedaan. Is Tom Poes inderdaad het enige personage zonder kleding?

Ook Midas Dekkers schreef vorige week in NRC Handelsblad trouwens dat Tom Poes ‘als enige inwoner nu al tachtig jaar bloot door de straten van Rommeldam’ gaat.

Op het oog hebben Dijkstra en Dekkers gelijk. Wie naar de andere vaste Rommeldammers kijkt, ziet dat de meeste daarvan gekleed door het leven gaan. Alleen heer Bommel is maar half gekleed, met enkel een jas.

Wie echter tachtig jaar teruggaat naar de alleroudste verhalen, ziet een iets ander beeld, gelet op de verhouding geklede–ongeklede personages.

In zijn eerste twee verhalen is Tom Poes sowieso nog het enige dier tussen menselijke verhaalfiguren. Het is daardoor minder merkwaardig dat hij ongekleed rondloopt.

In het derde verhaal, ‘Tom Poes en de tovertuin’, ontmoet Tom Poes een andere dierenfiguur: heer Bommel met zijn geruite jas.

In verhaal nummer 4, ‘De geheimzinnige roverhoofdman’, blijkt Tom Poes een buurman te hebben: het hondje Wolle Waf. En ook die is ongekleed.

Wolle Waf lijkt een geschikt maatje voor Tom Poes, als je ze zo samen in Wafs huisje ziet zitten. Ze zijn ongeveer even groot en dragen dus beiden geen kleding. Toch heeft Wolle Waf het niet tot de vast cast van de verhalen geschopt. Hij blijkt wat te saai als tegenspeler van Tom Poes, en na het achtste verhaal treedt hij niet meer op.

In ‘De geheimzinnige roverhoofdman’ verschijnen nog allerlei andere dierenfiguren op het toneel. Een aantal daarvan gaan maar half gekleed, zoals de vos Robert Rood. Deze draagt alleen een hesje, een riem en laarzen.

Ook de rovers die in dit verhaal voorkomen dragen nauwelijks kleren.

De inwoners van het hier geïntroduceerde stadje Rommeldam zijn in wisselende mate van kleding voorzien. De debuterende commissaris Bulle Bas draagt bijvoorbeeld een compleet politie-uniform.

Door deze uiteenlopende mate van gekleedheid in dit verhaal komt het minder vreemd over Tom Poes niet gekleed gaat en Bommel maar half.

In de verhalen hierna zien we een vergelijkbaar beeld. In deze oer-periode was Toonder blijkbaar nog zoekend naar het precieze uiterlijk van zijn personages. Maar uiteindelijk winnen de kledingdragers het. Tom Poes en heer Bommel stammen uit de vroegste tijd, en hebben hun uiterlijk door de jaren heen behouden. Zij blijven genoegen nemen met hun dierenvacht.

Overigens is het niet zo dat Tom Poes nóóit kleren aan heeft. Soms is een bepaalde vermomming nodig voor een van zijn listen.

En er is ook nog een andere uitzondering, en wel in de Amerikaanse Tom Poes-filmpjes waar ik vorige week over schreef. Daarin draagt Tom Poes, net als heer Bommel, een strikje om zijn hals. Ik noemde het al even toen ik de promotiefolder liet zien, maar gek genoeg viel het me in de filmpjes zelf pas later op: zo subtiel is dit kledingstuk dus wel…

Ik kon zelf geen reden verzinnen waarom Bommel en Tom Poes hier deze vlinderstrikjes gekregen zouden hebben. Maar daar blijkt toch wat achter te zitten.

Tekenaar Tim Artz mailde mij namelijk de volgende verklaring:

“In animaties met beperkt budget zoals de Flintstones en Yogi Bear en vele andere Hannah Barbara cartoons werd vaak een stropdas of een strikje gebruikt bij de neklijn van de figuren. Dit werd gedaan om het makkelijk te maken het hoofdje te veranderen en animeren zonder dat er steeds een nieuw lijf onder getekend hoefde te worden. Dat lijf bleef dan statisch terwijl het hoofd aan het praten was of om zich heen keek. Ik denk dat dat wel aangeeft wat het budget voor deze animatietjes was.”

Weer wat geleerd!

*

Omdat vorige week een van de links naar de Amerikaanse tekenfilmpjes niet klopte, hier nogmaals de juiste links:

• The Wonder Shoes uit 1959 (gebaseerd op ‘De Wonderschoenen’)
• The All-Purpose Machine uit 1960 (gebaseerd op ‘Het Ding X13’)

Over filmpjes gesproken: Tim Artz maakte het volgende filmpje (mét animatie!) over het nieuwe Tom Poes-stripalbum Tom Poes en de Tijdverdrijver: