Onafhankelijkheid: wat houdt het in?
Eerst even wat achtergrond: Spanje bestaat uit zeventien autonome regio’s en twee autonome steden (Ceuta en Melilla, twee kleine Spaanse enclaves in Marokko), met elk een eigen regering en parlement. Catalonië is één van die regio’s en heeft – in vergelijking met veel andere regio’s – meer autonomie en zeggenschap over bijvoorbeeld gezondheidszorg en onderwijs, maar de separatisten nemen daar geen genoegen mee. Overigens is Catalonië niet de regio met de meest verregaande autonomie, in Baskenland heeft de regionale regering nog meer vrijheden.
De enige optie voor veel onafhankelijkheidsstrijders is independencia: onafhankelijkheid, afscheiding van Spanje en een eigen Catalaanse staat.
Dat zou betekenen dat Catalonië niet langer een autonome regio van Spanje is, maar een onafhankelijke kleine staat, zoals dat bijvoorbeeld ook geldt voor Andorra. Catalonië zou meer vrijheden krijgen en zou niet meer bijdragen aan – noch profiteren van – de Spaanse staatskas. Wat er zou moeten gebeuren met bijvoorbeeld het lidmaatschap van de EU, de euro of de competitie van voetbalclub FC Barcelona, is niet duidelijk.
Waarom onafhankelijkheid?
Goed, waaróm zouden Catalanen zo’n enorme verandering willen doorvoeren? Die drang naar onafhankelijkheid is natuurlijk niet plots komen opzetten. De strijd gaat al meer dan 300 jaar terug.
Op 11 september 1714, tijdens de Spaanse successieoorlog, moest Barcelona zich overgeven aan de Spaans-Franse troepen, waarna de autonomie van Catalonië sterk werd ingeperkt door koning Felipe V, die werd gesteund vanuit Madrid.
Hiermee begon een periode van onderdrukking voor de Catalanen en dat leidde tot het streven om de Catalaanse taal en cultuur sterk te verdedigen. In de loop der jaren (en eeuwen) werd 11 september een Catalaanse feestdag en nam de drang naar onafhankelijkheid in vlagen toe.
Onder de dictatuur van Francisco Franco (1892-1975) werden de Catalanen opnieuw hard aangepakt. Er mocht geen Catalaans gesproken worden en Catalaanse feesten en tradities waren uit den boze. Bij veel inwoners van de regio zorgde dat voor een nóg sterkere drang naar een Catalaanse republiek. En vergeet niet dat veel Catalanen zich deze periode nog goed kunnen herinneren en anders hun (groot)ouders wel.
Tijdens de economische crisis, die vanaf 2008 keihard toesloeg in heel Spanje, laaide de wens voor een onafhankelijk Catalonië bij veel Catalanen opnieuw op. Separatisten meenden dat ze veel te veel moesten bijdragen aan armere Spaanse regio’s, zonder dat ze daar genoeg voor terugkregen.
Daarnaast speelde ook het Statuut uit 2006, waarin Catalonië meer vrijheden kreeg en bovendien ‘natie’ werd genoemd, een belangrijke rol. Dat regiostatuut werd aanvaard door de regerende socialisten (PSOE) in Madrid, maar aangevochten door de conservatieve Volkspartij (PP), die van mening was dat de socialisten te veel aan de Catalanen tegemoet kwamen. Overigens vinden beide partijen dat Catalonië onderdeel van Spanje moet blijven.
In 2010 bepaalde het Constitutionele Hof dat een groot deel van de tekst herzien moest worden: met name de bepalingen ten aanzien van financiële vrijheid en de taal. Bovendien werd de term ‘natie’ geschrapt. Dit heeft bij veel Catalanen kwaad bloed gezet.
Wat merk je van de drang naar onafhankelijkheid van de Catalanen in Barcelona?
Misschien weinig, dat hangt er sterk van af met wie je omgaat. Over het algemeen genomen houden de separatistische Catalanen meer vast aan hun eigen taal en zullen ze niet onder stoelen of banken steken dat ze van mening zijn dat Catalonië onafhankelijk zou moeten zijn. Ze verwijzen vaak naar de regio als ‘land’. Op straat kom je natuurlijk ook nationalistische elementen tegen:
- De Catalaanse vlag, de estelada. Dit is de vlag die de voorstanders van onafhankelijkheid voeren met de witte ster in een blauwe driehoek. Er is ook een variant met een rode ster in een gele driehoek.
- Gele lintjes: deze werden opgehangen en gedragen uit solidariteit met de negen separatistische leiders die naar aanleiding van het referendum dat werd gehouden op 1 oktober 2017 en dat door Madrid illegaal werd verklaard, gevangen werden genomen. Het gebruik van gele lintjes gaat eeuwen terug. Uit historische bronnen weten we dat de Catalanen in 1704 al gele lintjes gebruikten.
- Ook kan het zomaar zijn dat je op straat terecht komt in een (kleine of grotere) demonstratie voor onafhankelijkheid.
Overigens is Barcelona een stad waar de meerderheid tegen onafhankelijkheid is. In de stad wonen relatief veel niet-Catalanen: Spanjaarden uit andere delen van het land die naar de stad zijn verhuisd, maar ook veel buitenlanders. Naar aanleiding van de gebeurtenissen in het najaar van 2017 en het referendum dat in dat jaar werd gehouden, gingen ook deze Catalanen de straat op om van zich te laten horen. In andere delen van Catalonië is het percentage separatisten groter.
Wat is de status van het conflict nu?
Op dit moment is er sprake van een dialoog tussen de Catalaanse en de Spaanse regering. De Catalaanse leider Pere Aragonès heeft twee eisen: amnestie voor alle politici die nog vervolgd worden en een referendum over onafhankelijkheid. De Spaanse premier Sánchez heeft al aangegeven dat beide eisen wat hem betreft onacceptabel zijn. De vraag is natuurlijk hoe lang deze situatie nog voort zal duren en wat de volgende stap zal zijn. De afgelopen twee jaar stond de wereld in het teken van Covid, maar nu de pandemie langzaam een andere fase in gaat, komt er ongetwijfeld weer meer aandacht voor de Catalaanse eis van onafhankelijkheid. Hierbij moet ook worden opgemerkt dat de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen het niet altijd met elkaar eens zijn over de te volgen weg.
Hoe is het in de tussentijd met Puigdemont?
De voormalige Catalaanse premier Puigdemont ontvluchtte Spanje in het najaar van 2017 en zit sindsdien in ballingschap in Waterloo in België. Even leek het erop dat hij zou worden gearresteerd en uitgeleverd aan Spanje, toen hij vorig jaar op Sardinië was, maar de EU sprak zich daartegen uit. Dit jaar zou er meer duidelijkheid moeten komen over zijn situatie, maar In Spanje zelf blijft het nationale arrestatiebevel van kracht.
|