Op een mooie dag in het voorjaar stond heer Bommel op zijn gazon en staarde naar een kale plek in het gras. Om hem heen was alles in bloei, een zacht lentewindje streek hem langs de slapen en de vogeltjes zongen in het lommer. Maar heer Ollie had daar geen aandacht voor.
‘Wat een rare, ronde plek’, prevelde hij. ‘Grauwe aarde, omzoomd met paddestoelen – en dat terwijl Joost toch alles goed bemest heeft! Dat is niet normaal.’
Hij schudde het hoofd en een vreemde beklemming maakte zich van hem meester.
‘Dit moet een heksenkring zijn’, hernam heer Bommel, een schichtige blik om zich heen werpend. ‘Zoiets brengt ongeluk.’
Inderdaad: een heksenkring. Even later komt een vreemd mannetje hem vertellen dat hem onheil te wachten staat.
‘Ik ben Hobbel Hachelbout,’ antwoordde de onbekende, ‘en het is duidelijk dat er zwarte tijden voor uw deur staan: uw huisnummer, dat 13 is, een oud ravenest, dat op uw hoofd valt – een zéér slecht voorteken – die kale plek in uw tuin… een heksenkring. Het is alles kommer en kwel. Hiertegen helpt alleen berusting!’
Heksenkringen spreken tot de verbeelding. Niet alleen omdat de paddestoelen in een cirkel groeien, maar ook omdat ze soms zomaar gedurende één nacht verschijnen. Ze hebben dan ook eeuwenlang aanleiding gegeven tot speculaties over hun bovennatuurlijke aard. Bij een van de meest bekende paddestoelen die heksenkringen vormt, de weidekringzwam, Marasmius oreades, die in Nederland in bijna elk grasveld te vinden is, zie je ook dat binnen de kring het gras afsterft. De oude volkstraditie wilde dat er op zo’n plek ’s nachts heksen gedanst hadden.
Inmiddels weten we dat de kringen ontstaan doordat de schimmelkolonie zich in alle richtingen gelijk ontwikkelt: aan de buitenkant zijn de schmmeldraden actief en sterft het gras, aan de binnenkant van de kring stserft de schimmel en kan het gras zich weer herstellen. Sommige soorten paddenstoelen vormen zulke grote heksenkringen, dat ze op luchtfoto’s zichtbaar zijn.
Joost merkt op dat hij ‘bereids bezig [is] die plek te bemesten, met uw goedvinden’. De vraag is of dat helpt… Voor de genoemde weidekringzwam geldt dat een kring ervan in een gazon erg hardnekkig kan zijn: vooral beheerders van golfbanen zijn er niet erg blij mee. Bestrijding is lastig, temeer daar er altijd wel weer nieuwe sporen worden aangevoerd door de lucht. Bemesten heeft geen effect; men gebruikt wel eens chemicaliën zoals ijzersulfaat of, nog ingrijpender, fungiciden, maar of dat wel zo verantwoord is… Uitgraven van de kring en vervangen door nieuwe aarde wordt wel aangeraden.
In het Engels worden heksenkringen fairy rings, elf circles of pixie rings genoemd. Daarmee zie je weer de verbinding met het ‘Kleine Volkje’, waar we de vorige keer ook over schreven. In het boek Faeries, dat Toonder in zijn bezit had en dat we de vorige keer ook noemden, komt de fairy ring ook voor in het hoofdstukje ‘Toadstools’. Daarbij de volgende tekening van Allan Lee:
|